به رسم سال گذشته، اختتامیه جشنوارۀ نشان «فی»، آئین تقدیر از فیلم‌های سینمایی برتر جشنوارۀ فیلم فجر از منظر سواد مالی برگزار شد. 24 اسفندماه 99، هم‌زمان با روز جهانی عدد «پی»، جمعی از صاحب‌نظران و اهالی سینما در محل «صندوق نوآوری و شکوفایی ریاست‌جمهوری» گرد هم آمدند تا اختتامیۀ دومین جشنوارۀ نشان «فی» را برگزار کنند. در این مراسم، صاحب‌نظرانی همچون دکتر حسن خجسته، عضو هیأت‌علمی دانشکدۀ صدا و سیما و از پیشکسوتان عرصۀ رسانه، اعضای هیأت داوران جشنوارۀ فی و سینماگرانی چون نرگس آبیار، آرش انیسی و مجید برزگر حضور داشتند.

در روزهای برگزاری جشنوارۀ فجر، هیأت داوران جشنوارۀ نشان «فی» شانزده فیلم اکران‌شده در جشنوارۀ امسال را با عینک سواد مالی تماشا کردند. پس از بررسی و ارزیابی فیلم‌ها، هیأت داوران سه فیلم را برگزیدۀ جشنواره اعلام کردند: «ابلق» به کارگردانی نرگس آبیار نشان «فی» را دریافت کرد و از دو فیلم «مامان» به کارگردانی آرش انیسی و «روشن» به کارگردانی روح‌الله حجازی تقدیر شد. 

گزارش تصویری کوتاه این مراسم را ببینید:

در آغاز این مراسم، دکتر حسن خجسته، عضو هیأت‌علمی دانشکدۀ صدا و سیما و از پیشکسوتان عرصۀ رسانه و دکتر کمیل رودی، عضو آکادمی هوش مالی، سخنرانی کردند و در ادامه، دکتر مریم جلالی، عضو شورای رده‌بندی سنی سینما، دکتر عبدالکریم خیامی، عضو هیأت‌علمی دانشکدۀ فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام‌صادق (ع)، دکتر کمیل رودی و نیز نرگس آبیار، آرش انیسی و مجید برزگر، کارگردانان فیلم‌های برگزیده، در پنلی تخصصی دربارۀ سینما و سواد مالی گفت‌وگو کردند:

عضو هیأت‌علمی دانشکدۀ صدا و سیما و از فعالان عرصۀ رسانه

آموزش سواد مالی، یکی از ضرورت‌های جهانی است که در کشورهای گوناگون مورد توجه قرار گرفته است. بهره‌مندی از این تجربۀ جهانی از اهمیت بسزایی برخوردار است اما باید بتوانیم این آموزش‌ها را با فرهنگ خودمان تطبیق دهیم. توجه به مفهوم برکت و عوامل افزاینده یا کاهندۀ آن، از جملۀ این موارد است. دادن صدقه و خمس و زکات، مال را پاک می‌کند و بر برکت آن می‌افزاید. لازم است در کنار توجه به سرفصل‌های مرسوم سواد مالی، به چنین مباحث ریشه‌ای و مؤثری دقت داشت. 

برخورداری خانواده‌ها، به‌ویژه زنان، از آموزه‌های سواد مالی، تأثیر ویژه‌ای در مدیریت مالی خانواده خواهد داشت. زنان می‌توانند همسر و فرزندان‌شان را ترغیب کنند تا مفاهیم سواد مالی در خانواده به کار گرفته شود، زیرا آن‌ها مظهر فعل و انفعال هستند.

عضو آکادمی هوش مالی

وجه عمدۀ تربیت به شکل غیرمستقیم و از طریق الگوگیری محقق می‌شود. کودکان ما از رفتارهای‌مان درس می‌گیرند و آن‌ها را می‌آموزند. برای تربیت فرزندان‌مان، باید خودمان را تربیت کنیم. فیلم‌ها نیز این‌گونه‌اند. نیازی نیست سینماگر مفاهیم را مستقیم آموزش دهد. مفاهیم فیلم‌ها به‌راحتی در ذهن مخاطب جا می‌گیرد.

در فیلم «مامان» مادری را داریم که به‌جای فداکاری، خود را قربانی می‌کند، بنابراین پرتوقع است و زودرنج. اگر با عینک سواد مالی به این فیلم نگاه کنیم، فرزندانی را می‌بینیم که دو راه پیش رو دارند: مستقل شوند و گناهکار یا تسلیم شوند و کنار مادر بمانند. هر دو راه برای فرزندان بی‌حاصل است. آنکه علم استقلال برمی‌دارد از سوی مادر، گناهکار محسوب می‌شود و آن‌هایی که می‌مانند، زندگی خود را فدای مامان قربانی می‌کنند. 

در فیلم «روشن» مردی را می‌بینیم که نمی‌تواند خانواده‌اش را مدیریت کند و بی‌تدبیر است؛ مردی که تا از دست دادن همسر و از هم پاشیدن بنیان خانواده پیش می‌رود.

در فیلم «ابلق» فریاد خاموش زنان در بی‌سوادی مالی مردان به گوش می‌رسد. مرد خانواده شغل مناسبی ندارد و رفتارهای مالی پرخطر دارد و مدبر نیست، پس تاوان سنگینی می‌پردازد. وقتی مدیریت اقتصادی کشور نیز درست نباشد همین اتفاق می‌افتد و باید تاوان سنگینی پرداخت. در واقع، جنگ اقتصادی نوعی تجاوز به وطن محسوب می‌شود.

عضو شورای رده‌بندی سنی سینما و برنامه‌ساز رادیو و تلویزیون

باورهای ما نگرش‌های‌مان را می‌سازند و آن‌ها نیز رفتارهای‌ ما را شکل می‌دهند. حوزۀ فعالیت‌های آکادمی هوش مالی در سطح رفتارهاست. در حوزۀ سواد مالی، این رفتارها در سراسر جهان یکسان است. مهم است که این رفتارها نشأت‌گرفته از چه باوری باشد و زیرساخت آن چگونه تعیین شود. این بخش نقطۀ تمایز سواد مالی در جامعۀ ماست.

روزگاری دنیا را افراد حاضر در حوزه‌های ریاضیات پیش می‌بردند. بعدها خلاقیت و افراد خلاق از زاویه‌دید جدیدی به موضوعات نگریستند. دنیای آینده، دنیای ترکیب این دو حوزه است. اکنون به نظر می‌رسد این دو خط موازی قرار است در یک نقطه با هم تلاقی کنند. در این صورت، چارچوب‌ها و مرزهای مشخص علم ریاضیات در کنار انعطاف‌پذیری و خلاقیت قرار می‌گیرند تا به هدف مشترک برسند. 

میان فرهنگ و اقتصاد همیشه شکافی وجود داشته است. این تفکر کلیشه‌ای وجود دارد که هنرمند از اقتصاد سر در نمی‌آورد. وقتی با مفاهیم و مؤلفه‌های سواد مالی آشنا می‌شویم، در بحث نشانه‌شناسی و جانمایی پیام می‌توانیم از رسانه استفاده کنیم تا پیش‌برنده و منعکس‌کننده باشیم. سینما از یک سو، برخاسته از آن چیزی است که اتفاق می‌افتد و از سوی دیگر، پیشنهادهایی دارد. در سینما باید رویکرد پیشنهاددهنده و کنش‌گرانه داشته باشیم تا انعکاسی و توصیفی. در سه فیلم‌ منتخب، به‌ طور ویژه زنان جامعه به عنوان مدیران تولید، با عشق ورزیدن، عاطفه؛ با تربیت کردن، امنیت و قانون؛ با کارآفرینی، ثروت و با بذل سلامتی، مثل خودشان را تولید می‌کنند. 

در برنامه به مثابۀ خط‌مشی و برنامه به مثابۀ عملیات، همیشه استراتژی ضعیفی داشته‌ایم. اجرای برنامه‌هایی نظیر جشنوارۀ فی کمک می‌کند که خط‌مشی‌ها را اجرایی کنیم. مفاهمه‌ها کمک می‌کنند گزیده‌تر و آگاهانه‌تر رفتار کنیم. از نخستین فیلم‌هایی که ساخته شد تا فیلم‌های امروزی، مفاهیمی چون ورشکستگی، قرض، ربا و وام داشتیم، ولی اگر این مؤلفه‌ها را هوشمندانه به کار ببریم، بسیار کمک‌کننده خواهد بود.

کارگردان سینما

جای مباحث سواد مالی در کشور ما خالی است. دنیای سرمایه‌داری مدام مردم را به مصرف‌گرایی تشویق می‌کند و در مقابل، سواد مالی شیوه‌های درست خرج کردن را به ما می‌آموزد. باید از فعالیت‌های آکادمی هوش مالی تشکر کنیم که چنین مفاهیمی را در جامعه ترویج می‌دهد.

آرش انیسی

کارگردان سینما

در جایگاه فیلم‌سازی که با افکار جامعه درگیر و آشناست، سه واژۀ «زحمت» و «کار» و «عمل» را کنار هم قرار دهیم، «زحمت» فرایندی تکراری و بدون سود و درآمد است؛ کارهایی نظیر کارهای منزل. به‌ واسطۀ «کار» است که افراد، درآمد کسب می‌کنند و می‌توانند هزینه‌هایشان را تأمین و پرداخت کنند. بدون «عمل»، زحمت باعث دل‌زدگی و کار باعث شیء‌وارگی خواهد شد. عمل به دو مؤلفۀ دیگر جهت می‌دهد و در حوزۀ عمومی اتفاق می‌افتد. هنرمندان و روشنفکران جوامع می‌کوشند از حوزۀ عمومی حمایت کنند. در کشور ما دشوار است که این حوزه را حفظ کرد.

عضو هیأت‌علمی دانشکدۀ فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام‌صادق (ع)

فیلم‌نامه‌نویسان و سینماگران داستان‌ها را به تصویر می‌کشند و مخاطب فیلم بر اساس دانسته‌ها و محیط و وضعیت زندگی خود، آن فیلم را درک می‌کنند. هنگام داوری، سعی می‌کنیم مفاهیم و مهارت‌های سواد مالی را که در لایه‌های مختلف فیلم وجود دارد بیابیم و بررسی کنیم.

در وضعیت اقتصادی کنونی، خوب است سینما به این موضوعات و مفاهیم بپردازد. امیدواریم اصحاب سینما آگاهانه این مفاهیم را در فیلم‌ها بیاورند. آکادمی هوش مالی نیز آمادگی دارد که در این زمینه به سینماگران کمک کند. با برگزاری چنین همایش‌هایی و انجام چنین گفت‌و‌گوهایی، سواد مالی در انبان ذهنی ما قرار می‌گیرد و این دغدغۀ ایجادشده، مفاهیم سواد مالی را در آثارمان بازتاب خواهد داد.

مجید برزگر

تهیه‌کننده و کارگردان سینما

سینما آیینۀ تمام‌قد جامعه است. در وضعیت اقتصادی کنونی که در تنگنای مالی هستیم و دوران سختی را می‌گذرانیم، خوب است فیلم‌های سینمایی که زندگی واقعی را به تصویر می‌کشند بررسی کنیم و به‌دنبال راهکارهای رفع مشکلات باشیم. باید بررسی کنیم که چرا این مفاهیم و سویه‌های تلخ مشکلات در فیلم‌ها مطرح می‌شود. 

ویدئوی کامل مراسم را اینجا ببینید: