نقش پررنگ رسانهها در آموزش سواد مالی
ماکوتانو جانکشن؛ سریال موفق آموزشی در کنیا
ماکوتانو جانکشن (امجِی) سریال تلویزیونی کنیایی است که بیش از 10 میلیون بیننده را جذب کرد. این برنامه که پخش آن از سال 2006 آغاز شد، به عنوان ابزار ارتباطی موفق، ضمن سرگرم کردن مخاطبان، مسائل اجتماعی، مالی، سلامت جسمی و ذهنی، حقوق و مسئولیتهای شهروندی و... را به آنها آموزش داد. هدف امجِی بهبود وضعیت معشیت و تغییر رفتار روستاییان شرق آفریقا با آمار فقر 46درصدی بود.
سریال در 15 فصلِ 13قسمتی و نیمساعته ساخته شد. زمان پخش برنامه بعد از اخبار عصرگاهی بود که طیف وسیعی از مخاطبان، مخصوصاً خانوادههای دارای فرزند آن را تماشا کنند. علاوه بر دو شبکۀ محلی، سریال از شبکۀ «پلاس مجیک» آفریقا نیز پخش میشد تا مخاطبان مهمی چون سیاستگذاران، کارمندان دولت و متخصصان نیز آن را ببینند. این کار به تأثیرگذاری برنامه کمک زیادی کرد. پخش سریال موجب شد برای اولین بار در کنیا، مخاطبان تلویزیون از رادیو بیشتر شود.
امجِی به روشی تولید شد که به دامنۀ وسیعی از مخاطبان دسترسی داشته باشد و موضوعهای جدی و مهم را در قالب طنز و به زبان ساده به مخاطب بفهماند.
تأمین مالی سریال را مؤسسههای خیریه و نهادهایی مانند وزارت توسعۀ بینالمللی بریتانیا (دیافآیدی) به عهده داشتند. هزینۀ تولید برنامه نزدیک به 30 هزار دلار، کمتر از هزینۀ ساخت ارزانترین سریال در بریتانیا (75 هزار دلار برای هر قسمت نیمساعته)، بود. موفقیت سریال، مؤسسههای خیریه و مردمنهاد را برای کمک مالی به ساخت قسمتهای بیشتر آن ترغیب کرد. همچنین فعالیتهایی مانند برگزاری گردهمایی برای خیرین و ارائۀ گزارش از نتایج پژوهشها و مطالعات موردی نیز در جذب کمکهای مالی بیتأثیر نبود.
موضوع داستانها را گروههای پژوهشی به نویسندگان پیشنهاد میدادند و با برگزاری جلسات طوفان ذهنی، هر موضوع را به قسمتهای مختلف سریال اختصاص دادند. در نتیجۀ این همکاری، نتایج پژوهشها از طریق ساخت سریال به گروه وسیعتری از مخاطبان انتقال پیدا میکرد. مؤسسات پژوهشی آفریقایی و دیگر شرکا، به ویژه مرکز پژوهشهای دیافآیدی بریتانیا، با تهیهکنندگان سریال همکاری میکردند. خطوط داستان از طریق پژوهشهای فنی و آکادمیک توسعه مییافت و توسط تیم حرفهای امجِی به صورت سرگرمکننده و مخاطبپسند درمیآمد.
پژوهشها نشان داد برای مخاطبان اطلاعات کاربردی و تأکیدشده نسبت به پیغامهای کلی آموزندهتر است. برای مثال، در اشاره به مسألۀ ایدز، امجِی بر راههای کاهش انتقال ایدز از مادر به فرزند و اهمیت انجام آزمایش تأکید میکند. بررسیها نشان داد تعداد بازیگران در میزان انتقال نکات آموزشی اهمیت دارد. هر چه تعداد بازیگران بیشتر باشد، شناخت شخصیتها برای مخاطب سختتر میشود و توجه کمتری به پیام فیلم خواهد داشت. در نتیجه، تیم تولید، تعداد شخصیتهای کلیدی را توسعه داد و از تعداد بازیگران حاشیهای در برخی قسمتها کاست.
همۀ اعضای تیم تولید برای نقشی که بر عهده داشتند، آموزش میدیدند. بخش اعظم این آموزشها را شرکتهای بریتانیایی انجام میدادند. امجِی سعی کرد در توزیع اعضای تیم در تمام بخشها، از جمله بازیگران، عدالت جنسیتی را رعایت کند تا به این شکل، پیغام مهمی را منتقل کرده باشد. توجه ویژهای به حقوق زنان میشد؛ آنها صرفاً قربانی معرفی نمیشدند.
امجِی نمونهای موفق از نحوۀ تأثیر افزایش آگاهی و ارتقای دانش بر تغییرات بلندمدت بود. ارزیابیها نشان داد دو عامل «قالب سریال» و «نحوۀ تعامل با بینندگان» در این امر مؤثر بوده است:
- قالب سریال: امجِی به روشی تولید شد که به دامنۀ وسیعی از مخاطبان دسترسی داشته باشد و موضوعهای جدی و مهم را در قالب طنز و به زبان ساده به مخاطب بفهماند. برای مثال، توانمندسازی زنان در جامعهای که قدرت خانواده در دست مردان است، کار سختی است. پس داستان امجِی سعی میکرد منافع تصمیمگیری مشترک در خانواده و منافع توانمندسازی زنان را توسط مردان به بیننده نشان دهد.
- نحوۀ تعامل امجِی با مخاطبان، نوآورانه و هوشمندانه بود. در پایان هر قسمت، بینندگان میتوانستند با ارسال پیامک، بروشور آن قسمت را درخواست کنند. بروشور، حاوی پیامهای مهم هر قسمت در قالب داستانهای مصور بود. بینندگان همچنین میتوانستند سؤالهای خود را درخصوص موضوع هر داستان، با ارسال پیامک بپرسند. این سؤالات به کارشناسان ارجاع داده میشد و تیم امجِی بر پاسخ آنها نظارت و بازبینی میکرد.
تبلیغ سریال را گروههای مختلفی از تولیدکنندگان و پخشکنندگان، شرکای پژوهشی و سازمانهای مردمنهاد انجام میدادند تا مخاطبان بیشتری جذب کند. داستانهای مصور از جمله ابزارهایی بود که از آنها برای تبلیغ سریال و انتقال پیامهای آن استفاده میشد. از این داستانها برای پوستر، بیلبورد یا تبلیغات در روزنامه استفاده میشد. موفقیت عناصر تعاملی، پیامکها و داستانهای مصور نشان داد که برای ساخت امجِی ظرفیت بسیاری وجود دارد.
سواد مالی در سریال ماکوتانو جانکشن
برخی قسمتهای فصل 9 و 10 به آموزش سواد مالی اختصاص داشت. سازمانهای مالی و بانکها در کنیا در انجام پژوهشهای این بخش مشارکت داشتند. همچنین پیامهای آموزشی سواد مالی، به ویژه آموزش خدمات بانکی، با همکاری مؤسسۀ بانکداری جهانی زنان در خطوط داستانی فصل 12 وارد میشد.
در قسمتهای مربوط به سواد مالی، بروشورهای ارسالی برای مخاطبان، حاوی موضوعهایی چون بودجهبندی، پسانداز، سرمایهگذاری و مدیریت بدهی بود. زمانی که داستان سریال مربوط به خدمات بانکی بود، فرم درخواست گشایش حساب در بانکی خاص به همراه بروشور برای افراد ارسال میشد.
امجِی سعی میکرد با کلیشههایی مثل دوری زنان از بانک و خدمات آن مبارزه کند. مؤسسۀ بانکداری جهانی زنان با مشارکت سه بانک دیگر و تولیدکنندگان سریال، به منظور افزایش آگاهی زنان از مزایای استفاده از خدمات رسمی بانک، پویشی به راه انداختند. در نتیجۀ تمام این اقدامات، تغییر رفتارهای مالی مردم کاملاً محسوس بود. نزدیک به 83 درصد بینندگان اظهار داشتند پیامهای مالی سریال برای آنها مفید بوده است. همچنین 72 درصد بینندگان بیان کردند پس از دیدن سریال، شروع به بودجهبندی کردهاند. حدود 138ٰ000 نفر از زنان در کنیا حساب بانکی باز کردند. بانکها از داستانهای مصور سریال برای تبلیغ استفاده میکردند و در نتیجۀ آن شمول مالی افزایش پیدا کرد. امنیت پول در بانکها، رایگان بودن افتتاح حساب بانکی برای همگان با هر جنسیت، سطح درآمد یا دانش مالی از جمله پیامهای سریال بود.
تهیۀ مواد آموزشی با استفاده از سریال امجِی
تولیدکنندگان امجِی با همکاری دیگر سازمانهای آموزشی در بریتانیا، هلند، استونی و بلغارستان تلاش کردند نگرش معلمان و دانشآموزان در این کشورها را نسبت به کشورهای کمتر توسعهیافته تغییر دهند و ارتباطی قوی با آنها برقرار کنند. از این رو، از بخشهایی از سریال برای توسعۀ مواد آموزشی خلاقانه دربارۀ موضوعهایی مانند عدالت اجتماعی، حقوق بشر، جوانان و ارتباطات استفاده کردند.
در بریتانیا، مواد آموزشی برای گروههای سنی یازده تا شانزده سال آماده شد که موضوعهای گستردهای چون جغرافیا، مطالعات رسانه، حقوق شهروندی و سواد مالی را در بر میگرفت.
اجرای موفق در 20 مدرسه در غرب انگلستان موجب شد این کار به مدارس یورکشایر، هامبرساید و شمال شرقی انگلستان نیز تسری پیدا کند. نتایج نشان داد این برنامه تأثیر مثبتی بر برداشت ذهنی دانشآموزان دربارۀ فقر، آفریقا و وابستگیهای متقابل جهانی گذاشت.
هشتگهای مرتبط
مطالب پیشنهادی
-
چرا سواد مالی زنان کمتر است؟
شکاف جنسیتی در سواد مالی: ریشه در کمبود دانش یا کمبود اعتماد به نفس؟
-
در کنیا، عموماً زنها مدیر مالی خانوادهاند
ایوب سلیمان تیمه، بنیانگذار شرکت تعاونی پسانداز «مومینگ» در کنیا، در مصاحبۀ اختصاصی با آکادمی هوش مالی
-
سواد مالی و پیشگیری از فقر
گفتگو با دکتر حسین راغفر؛ عضو هیئت علمی اقتصاد دانشگاه الزهرا (س) در برنامه چهلستون؛ رادیو گفتگو
نظر خود را بنویسید