نقش والدین در شروع آموزشهای سواد مالی در خانواده
چکیدهای از مطالب آموزشی کارشناسان آکادمی هوش مالی در برنامۀ بازار تهران از شبکۀ رادیویی تهران با موضوع سواد مالی والدین
سواد مالی از جمله مهارتهای ضروری زندگی است که هر چه کودکان زودتر با آن آشنا شوند، زندگیِ همراه با رفاه بیشتر و چالشهای کمتر را در بزرگسالی تجربه خواهند کرد. مطالعات مختلف نشان میدهد که کودکان از سه سالگی توان درک مفاهیم مالی را دارند و وضعیت مالی خانواده را به درستی میفهمند. شاید هنوز هم در بسیاری از خانوادهها گفتوگو دربارۀ پول در دوران کودکی تابو محسوب شود؛ این در حالی است که کارشناسان سواد مالی در سراسر جهان توصیه میکنند آموزش مهارتهای مالی را نباید به دوران جوانی موکول کرد. سواد مالی بعدی از ذهن کودکان را بارور میکند که روی همۀ ابعاد دیگر اثر میگذارد. عادت به پسانداز و روحیۀ سرمایهگذاری و جدیت در کار و کارآفرینی، ذرهذره در جان کودکان مینشنید، شکل میگیرد و رشد میکند.
به منظور آشنایی خانوادهها با آموزشهای ابتدایی مسائل مالی به کودکان، آکادمی هوش مالی در همکاری با شبکۀ رادیو تهران، به بیان این آموزهها در قالب برنامۀ بازار تهران پرداخت. در ادامه، خلاصهای از مطالب بیانشده در این برنامهها را مطالعه میکنید:
والدین و عادتهای مالی کودکان
برای تشویق کودکان به پسانداز، صحبت از مزایای پسانداز فایدۀ چندانی ندارد. بهتر است والدین فرزندانشان را تشویق کنند برای کالا یا خدمتی که آن را میخواهند پول کنار بگذارند.
خانواده اولین گروه اجتماعی کودکان است و از این رو؛ نوع نگاه و اندیشۀ آنها در این نهاد شکل میگیرد. والدین، الهامبخش کودکان در فرایند تصمیمگیری مالی هستند؛ با این حال، بسیاری از پدر و مادرها از اینکه فرزندانشان با مسائل مالی درگیر شوند، احساس نگرانی میکنند. اما کودکان بیشتر از آنچه در تصورات ماست در جریان امور قرار دارند.
ایجاد عادتهای مالی صحیح در کودکان در اولویت بالاتری نسبت به دانش والدین از مسائل مالی از جمله پول، سرمایهگذاری، نرخ بهره و بیمه قرار دارد. کودکان از همان لحظۀ تولد در حال یادگیری هستند. چشمهایشان میبیند، گوشهایشان میشنود و الگوبرداری میکنند و در نتیجۀ این الگوبرداریها، عادتها در آنها شکل میگیرد. ایجاد عادتهای درست در کودکان بسیار کمهزینهتر از بازآموزی آن در بزرگسالی است. بنابراین، والدین باید تلاش کنند عادتهای مالی درستی مانند پسانداز دائمی، دوری از خرید هیجانی، انجام خرید مقایسهای و برنامهریزی برای پول را در دوران کودکی در فرزندانشان نهادینه شود.
عادتهای مالی هم مانند هر عادت دیگری یکشبه شکل نمیگیرد و در نتیجۀ تکرار و تمرین رفتارهای درست ایجاد میشود. کاشتن بذری در ذهن کودکان، تبدیل به درختی پربار در بزرگسالی آنها میشود.
والدین و باورهای مالی کودکان
نکتۀ مهم در آموزش سواد مالی به کودکان این است که آنها تا سن هفتسالگی از رفتارهای والدین الگو میگیرند. از هفت تا چهاردهسالگی از گفتار و کلام پدر و مادر تأثیر میگیرند و از چهارده تا بیستویکسالگی هر آنچه از گفتار و رفتار پدر و مادر در ذهنشان نقش بسته است، به آنها برمیگردانند و در نهایت، آموزهها نمود بیرونی به خود میگیرد. بنابرین، رفتارها و گفتارهای والدین، نقش بسیار کلیدی و مهمی در رشد شخصیت کودک دارد و حوزۀ مالی هم از این قاعده مستثنی نیست.
باورها و ارزشهای کودکان دربارۀ پول و مسائل مالی در خانواده شکل میگیرد و آنها این باورها را تا دوران بزرگسالی به همراه دارند. دانش کودکان تنها در شرایطی تبدیل به رفتارهای درست میشود که باورهای درستی در آنها ایجاد شده باشد. برای مثال، اگر تفکر والدین این باشد که «چو فردا شود، فکر فردا کنیم»، فرزند آن خانواده نمیتواند نگاه درستی به پسانداز داشته باشد. اگر والدین معتقد باشند که هیچ ثروتمندی از راه درست به ثروت نرسیده است، نمیشود انتظار داشت که فرزندان آنها در بزرگسالی درآمد و رفاه مناسبی داشته باشند.
نوع نگاه و گفتار والدین به اخبار و مسائل اقتصادی از جمله پسانداز، خرید و ثروتمندان در شکلگیری باورهای کودکان نسبت به پول اهمیت بسیاری دارد. والدین الگوی بسیار مهمی برای فرزندانشان هستند؛ بنابراین، آنها باید فارغ از تمام دغدغههای روزمرهشان در حوزۀ مالی، به فرزندانشان کمک کنند حس بهتری به مسائل مالی داشته باشند و مراقب باشند این امور برای آنها ترسناک و پیچیده به نظر نیاید.
والدین و پولتوجیبی
کودکان با پسانداز کردن یاد میگیرند با درآمدهای هر چند اندک، در آینده به اهداف و خواستههایشان دست یابند و در موقعیتهای پیشبینینشده از عهدۀ هزینههایشان برآیند.
به منظور شکلگیری عادتها و رفتارهای مالی درست در کودکان، آنها باید تجربههای شخصی از کسب درآمد و هزینهکرد داشته باشند. ابزار دستیابی به این تجربۀ شخصی چیزی نیست جز پولتوجیبی که باعث میشود کودکان درک درستی از پول داشته باشند، محدودیتهای آن را درک کنند، مسئولیتپذیر و با اعتماد به نفس باشند.
اگر تأمین بخشی از خواستههای فرزندان منوط به پولتوجیبی باشد اما مبلغ آن خیلی کم باشد، احساس سرخوردگی و ناتوانی در کودکان ایجاد میشود. در نقطۀ مقابل، اگر مبلغ پولتوجیبی زیاد باشد یا فرزندان قبل از موعد و با هر بار تمام شدن پولتوجیبی، مبلغی را درخواست کنند، آنها ولخرج و بیمسئولیت بار خواهند آمد.
گاهی والدین با پرداخت پول به فرزندانشان به آنها باج عاطفی میدهند. آنها با این کار قصد دارند حس دوست داشتن خود را نشان دهند یا نسبت به والد دیگر نقش پررنگتری در ذهن کودک داشته باشند؛ اما این رفتار آسیبهایی به همراه خواهد داشت. والدین باید تلاش کنند بزرگسالی ایمنتری را برای فرزندانشان رقم بزنند. در نتیجه، باید متناسب با وضعیت اقتصادی خانواده و نیازهای فرزندان، مقدار مشخص و مناسبی را به عنوان پولتوجیبی تعیین و در زمان مشخص (روزانه، هفتگی یا ماهانه) پرداخت کنند.
به جا آوردن آداب پولتوجیبی نکتۀ مهم دیگری است که والدین باید به آن توجه داشته باشند. اگر پولتوجیبی به شکل نقد پرداخت میشود، بهتر است اسکناسها نو باشند و در پاکتی زیبا قرار بگیرند تا تجربۀ بسیار شیرینی برای فرزندان به وجود بیاید.
این برنامه را از اینجا گوش کنید.
والدین و پسانداز
یکی از عادتهای مهم مالی که باید در سنین کم در کودکان نهادینه شود، پسانداز است. کودکان با پسانداز کردن یاد میگیرند با درآمدهای هر چند اندک، در آینده به اهداف و خواستههایشان دست یابند و در موقعیتهای پیشبینینشده از عهدۀ هزینههایشان برآیند. اثر مهم دیگر عادت پسانداز، تمرین صبر برای کودکان، افزایش مسئولیتپذیری و یادگیری برنامهریزی است.
برای تشویق کودکان به پسانداز، صحبت از مزایای پسانداز فایدۀ چندانی ندارد. بهتر است والدین فرزندانشان را تشویق کنند برای کالا یا خدمتی که آن را میخواهند پول کنار بگذارند و به این ترتیب، برای آنها هدف پساندازی تعیین کنند. اما هدف پساندازی در کودکان نباید نیاز اصلی و اساسی آنها باشد. این هدف باید خواستههای معقول کودکان را تأین کند، خودشان آن را انتخاب کنند و برایش انگیزه داشته باشند.
اگر هدف پساندازی گران باشد، کودک زمان زیادی باید پسانداز کند. این کار در شروع تمرین پسانداز اثر ضدانگیزشی دارد و باعث دلسردی او میشود. اما اگر کودک اصرار زیادی روی هدف پساندازی گرانقیمت داشته باشد، بهتر است والدین بخشی از آن را بپردازند و برای بخش باقیمانده از کودک بخواهند پسانداز کند. او در این فرایند، لذت به دست آوردن خواستهای با تلاش، همت و درآمد خودش را میچشد.
والدین و احساس رضایتمندی کودکان
نوع نگاه و گفتار والدین به اخبار و مسائل اقتصادی از جمله پسانداز، خرید و ثروتمندان در شکلگیری باورهای کودکان نسبت به پول اهمیت بسیاری دارد.
زرق و برق فروشگاهها، تبلیغات شبکههای اجتماعی و ویترین مغازهها، مدام مصرفکنندگان را در معرض محصولات متفاوتی قرار میدهد. نداشتن پول کافی و نخریدن این محصولات ممکن است افراد را در چرخۀ نارضایتی و احساس سرخوردگی بیندازد. کودکان هم از این قاعده مستثنی نیستند. ممکن است اگر اسباببازی، تلفن همراه یا وسیلهای شبیه به وسیلۀ دوستانشان نداشته باشند، احساس رضایت و خوشحالی نکنند.
والدین همواره تلاش میکنند احساس شادی را در کودکانشان ایجاد کنند. بنابراین، ممکن است از عهدۀ این هزینهها برآیند و این خواستهها را تأمین کنند. فارغ از اینکه این خواستهها تأمین میشوند یا نمیشوند، والدین باید مراقبت باشند احساس نارضایتی به چرخهای دائمی برای آنها تبدیل نشود. بهتر است والدین به فرزندانشان یادآوری کنند، آنها پیشتر هم وسایلی را میخواستند و گمان میکردند با داشتن آنها همیشه خوشحال خواهند بود؛ اما آن وسیله خیلی زود برایشان عادی شد و در گوشۀ اتاق قرار گرفت.
یکی از روشهای ایجاد احساس آرامش در کودکان و قرار نگرفتن آنها در چرخۀ نارضایتی دائمی این است که بزرگسالان با کلام و رفتارشان نشان دهند خود کودکان ارزشمند هستند. احساس رضایتمندی کودکان باید منوط به بودنشان باشد و نه داشتههایشان. به این ترتیب، آنها همیشه حس خوبی نسبت به خود خواهند داشت و احساس ارزشمندی میکنند.
هشتگهای مرتبط
مطالب پیشنهادی
-
-
چرا آموزش آیندهنگری و مدیریت پول به کودکان ضرورت دارد؟
دِرا بروستین نویسندۀ کتابهای سواد مالی در مصاحبۀ اختصاصی با آکادمی هوش مالی
-
سواد مالی کودکان از منظر روانشناسی
گفتگو با دکتر مریم دلاوری روانشناس کودک و نوجوان در برنامه چهلستون؛ رادیو گفتگو
نظر خود را بنویسید