سکۀ طلا همیشه یکی از گزینه‌های محبوب سرمایه‌گذاری و پای ثابت مجالس شادی در کشور ما است. با رشد خیره‌کنندۀ قیمت انواع سکه در سالیان اخیر، تنوع سکه‌های کارتی و پرسی افزایش یافته و به نوعی، امکان خرید با هر میزان سرمایه‌ای مهیا شده است. در این میان، برخی سودجویان با شگردهای مختلف تقلب و کلاهبرداری می‌کنند. از قدیم‌الایام، سکه‌ها در همه جای دنیا با روش‌های مختلف ساخته می‌شد و در معاملات به کار می‌رفت. در ایران نیز تا دورهٔ قاجار سکه‌ها را به صورت دست‌ساز و با استفاده از چکش و ورقه‌های نازک طلا، نقره یا مس می‌ساختند. اولین ضربخانۀ ایران در شهر تبریز و بین سال‌های 1235 تا 1245 تأسیس شد و سکه‌های مختلف را به صورت ماشینی ضرب کرد. اگرچه امروز استفاده از سکه‌ها در خرید و فروش کالا‌ها یا معاملات روزمره کاربردی ندارد، همچنان یکی از اقلام پرکاربرد‌ برای معاملات بازار طلا در کل دنیا محسوب می‌شود. به دنبال آن، فروش سکه‌های تقلبی نیز مشکلی است که بسیاری از خریداران با آن مواجه‌اند.

1. فروش سکۀ تقلبی
برخی کلاهبرداران با استفاده از آلیاژهای نزدیک به طلا یا روکش طلا و مغزی بی‌ارزش، سکۀ تقلبی ضرب می‌کنند و می‌فروشند؛ سکه‌هایی که به لطف پیشرفت تجهیزات ضرب سکه، مردم عادی به سادگی آن‌ها را تشخیص نمی‌دهند.

پیشگیری: حتماً از فروشگاهی که جواز خرید و فروش سکه دارد، خرید کنید. جالب است بدانید که بین جواز فروش طلا و جواهر و جواز فروش سکه و مسکوکات آن تفاوت وجود دارد. با آنکه بسیاری از طلا و جواهرفروشی‌ها سکه هم می‌فروشند، نباید به داشتن جواز فروش طلا و جواهر فروشنده اکتفا کنید. برخی صرافی‌ها نیز مجوز معاملات سکه دارند. حتماً پس از انتخاب فروشگاه معتبر، از فروشنده فاکتور رسمی بگیرید.

2. فروش سکۀ وکیوم تقلبی
کلاهبرداران با ضرب سکۀ تقلبی و وکیوم کردن آن با مهر و نام فروشگاهی جعلی، اقدام به خرید و فروش و توزیع سکه‌های تقلبی می‌کنند.

پیشگیری: اگر قصد خرید سکه برای هدیه دارید، حتماً سکه را از فروشگاهی معتبر بخرید. در صورت وکیوم بودن، دقت کنید که سکه با نام و آدرس همان فروشگاه وکیوم شده باشد. برای مثال، سکه‌ای را که با نام و مهر فروشگاه الف وکیوم شده، از فروشگاه ب نخرید. اگر هدف شما پس‌انداز یا سرمایه‌گذاری است، ترجیحاً سکۀ غیروکیوم بخرید یا پس از خریداری، در حضور فروشنده آن را از بسته‌بندی بیرون بیاورید و اصالت‌سنجی کنید.

3. فروش سکۀ وکیوم طلا با وزن کم‌تر
کلاهبرداران با ضرب سکه‌هایی هم‌اندازۀ سکه‌های اصلی از جنس طلا اما با وزن کم‌تر، کلاهبرداری می‌کنند. در این روش، خریدار حتی پس از باز کردن وکیوم و اصالت‌سنجی ممکن است به کلاهبرداری پی نبرد؛ چراکه جنس سکه واقعاً از طلا است، اما وزن آن کم‌تر است.

پیشگیری: حتماً قبل از خرید دربارۀ فروشگاه و اعتبار آن پرس‌وجو کنید. پیش از خرید سکه حتماً آن را با ترازوی فروشنده به صورت دقیق وزن کنید. در مطلبی با عنوان «آشنایی با انواع سکه طلا در ایران» با تصاویر و وزن دقیق انواع سکه‌ها آشنا می‌شوید.

4. فروش سکۀ طلا با خوردگی
در این روش که از سالیان دور رایج بوده، کلاهبرداران با ایجاد تراش‌هایی نازک و کوچک در بدنه و حاشیه‌های دندانه‌دار دور سکه، از وزن آن می‌کاهند.

پیشگیری: حتماً از فروشندۀ معتبر خرید کنید و پیش از پرداخت، با دقت تمام زوایای سکه را بررسی کنید که بدون خوردگی و زدگی باشد.

5. خرید سکه‌های بورسی به قیمت کم‌تر از مظنه
اگر قصد فروش سکه‌های بورسی را داشته باشید که از بورس کالا خریده‌اید، کلاهبرداران با این ادعا که سکه‌های عرضه‌شده در بورس عیار و وزن متفاوتی با بقیۀ سکه‌ها دارند، قیمت کم‌تری پیشنهاد می‌دهند.

پیشگیری: اطلاع داشته باشید که سکه‌های عرضه‌شده در بورس کالا، از لحاظ وزن و عیار هیچ‌ تفاوتی با باقی سکه‌ها ندارند و به همین دلیل، تفاوت قیمتی هم نباید داشته باشند.

6. جعل سکه‌های پارسیان
سکه‌های پارسیان در واقع نوعی طلا هستند؛ اما به دلیل شباهت زیادشان با سکه، نوعی سکه شناخته می‌شوند. محبوبیت و کاربرد این سکه بیشتر برای هدیه دادن در مجالس و مهمانی‌ها است. کلاهبرداران با خروج این سکه‌ها از وکیوم اصلی و وکیوم مجدد آن، وزن بیشتری را برای هر قطعه درج می‌کنند.

پیشگیری: حتماً پیش از خرید از سابقه و اعتبار فروشنده مطمئن شوید و در زمان خرید، به ظرافت و سلامت وکیوم دقت کنید.

7. فروش سکۀ طرح قدیم با قیمت طرح جدید
کلاهبردار با سوءاستفاده از ناآگاهی خریدار، سکۀ طرح قدیم را که قیمت کم‌تری دارد، با قیمت سکۀ طرح جدید می‌فروشد.

پیشگیری: هنگام خرید به تفاوت سکۀ طرح قدیم و جدید دقت کنید. سکۀ طرح قدیم و جدید تفاوتی در وزن و عیار ندارند؛ اما طرح و قیمتشان در بازار متفاوت است. تصویر روی سکۀ طرح قدیم، طراحی‌ای با نام حضرت علی (ع) و نام بانک ملی ایران در یک سو و بارگاه امام رضا (ع) و عبارت «اولین بهار آزادی» در سویی دیگر است. در سکۀ طرح جدید، در یک طرف تصویر امام خمینی (ره) و در طرف دیگر، بارگاه امام رضا (ع) با عبارت «بهار آزادی» و نام بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران است. با وجود مشابهت وزن و عیار، به دلیل تقاضای بیشتر برای خرید سکۀ طرح جدید، که ضرب آن از سال 1370 شروع شده است، سکۀ طرح قدیم قیمت کم‌تری نسبت به سکۀ طرح جدید دارد.

با رعایت این نکات، به سادگی سکۀ اصل از تقلبی را تشخیص می‌دهید و ریسک کلاهبرداری در خرید و فروش سکه را بسیار کاهش می‌دهید:

1. کیفیت ضرب سکه را با دقت بررسی کنید. سکه‌های اصل ضرب منحصربه‌فرد خود را دارند. پس بهتر است با دقت زیاد همۀ بخش‌های سکه را بررسی کنید. برای مثال، کنگره‌های دور سکه‌های اصل بسیار یکنواخت و منظم است و عمق یکسانی دارد. اگر سکۀ بدون وکیوم را در اختیار دارید، با لمس کردن کنگره‌ها یکنواختی و نظم آن‌ها را بررسی کنید و با سکۀ اصل بسنجید. همچنین به فاصلۀ کنگره‌ها با حاشیۀ سکه دقت کنید. این فاصله باید در دور تا دور سکه به یک اندازه باشد. عموماً در سکه‌های تقلبی فاصلهٔ کنگره‌ها از حاشیهٔ سکه کاملاً یکسان نیست و به تشخیص شما کمک می‌کند. دایره‌های موجود بر سکه‌های اصل کاملاً گرد، کامل و بی‌نقص است. قطر این دایره‌ها نیز در همهٔ جهات یکسان است. به نظم موجود در آجرچینی‌های گنبد و بارگاه دقت کنید. آجر‌ها باید کاملاً یک اندازه و یکدست باشند و با نظم درستی روی هم سوار شده باشند. تاریخ حک‌شده روی سکه، که نشان‌دهندهٔ سال ضرب سکه است و کلمات روی آن را بررسی کنید. جای درست نقطه‌های عبارت «بانک مرکزی» در نوشته‌های روی سکه بسیار کمک‌کننده است. البته دقت داشته باشید که ممکن است مشاهدهٔ درست همهٔ این جزئیات با چشم غیرمسلح ممکن نباشد. به همین علت، بهتر است هنگام مشاهدهٔ سکه، ذره‌بین گوهرشناسی یا لوپ به همراه داشته باشید.

2. صدای سکه فاکتوری مهم در تشخیص اصالت سکۀ طلا است. اگر سکه را وکیوم‌شده دریافت می‌کنید، اجرای این آزمایش ممکن نیست؛ اما اگر سکه را بدون وکیوم می‌گیرید، صدای برخورد سکه نیز در تشخیص اصالت آن مفید است. برای سنجش صدای سکه، آن را به آرامی روی میز سنگی یا شیشه‌ای بیندازید. صدای برخورد سکهٔ اصل با سطح، صدایی زنگ‌دار است، در حالی که سکه‌های تقلبی صدایی بم و خشک دارند. اگر تشخیص برای‌تان سخت است، با داشتن سکهٔ اصل صدا‌ها را با هم مقایسه کنید و مطمئن‌تر شوید. البته هنگام انجام این آزمایش مراقب آسیب دیدن لبه‌های سکه باشید‌.

3. کیفیت پرس و وکیوم سکه را با دقت ارزیابی کنید. حتی کیفیت وکیوم استفاده‌شده در بسته‌بندی سکه‌ها تا حدودی نشان‌دهندهٔ اصالت آن است. سکه‌های اصل در وکیوم‌های مخصوصی قرار می‌گیرند که شکل و کیفیت مشخصی دارند. حتی به کیفیت کاغذ یا مقوایی که سکه روی آن در جعبه وکیوم قرار دارد و مشخصات سکه و مبدأ آن را نشان می‌دهد، توجه کنید. تمام سکه های وکیوم‌شده دارای یک برچسب مقوایی هستند که مشخصات سکه و صادرکنندهٔ آن در آن درج شده است. دقت کنید که این کاغذ باکیفیت باشد و رنگ‌پریده نباشد. هر گونه بدشکلی، تورم، خراش و بی‌نظمی در پرس وکیوم نشانه‌ای از اصالت نداشتن سکه است که بهتر است حتماً آن‌ها را در نظر بگیرید.

4. به رنگ سکه دقت کنید. اولین و قابل‌مشاهده‌ترین ویژگی ظاهری سکه که باید به آن توجه کنید، رنگ سکه است. بهتر است سکهٔ طلایی را که از اصالت آن اطمینان دارید به همراه داشته باشید تا رنگ سکه‌ها را با هم مقایسه کنید. اگر هم این امکان وجود ندارد، بدانید که رنگ سکهٔ طلا باید طلایی باشد. اگر سکه خیلی زرد باشد یا در رنگ آن سفیدی یا سبزی دیده شود، احتمالاً اصل نیست.

5. سکه را وزن کنید. سکه‌های مختلف وزن‌های متفاوتی دارند. برای مثال، وزن سکهٔ تمام بهار آزادی بانکی 8.13 گرم، وزن نیم‌سکهٔ بهار آزادی بانکی 4.06 گرم، وزن ربع‌سکهٔ بهار آزادی بانکی 2.03 گرم، وزن سکهٔ گرمی 1.01 گرم و وزن وکیوم‌های حاوی تمام‌سکهٔ بهار آزادی عموماً بین 10.8 تا 11.5 گرم است. مجموع وزن سکهٔ تمام به همراه وکیوم نباید کمتر از این مقدار باشد. در غیر این صورت، به اصالت سکه شک کنید.

6. به قطر سکه دقت کنید. سکه‌ها به دو صورت طرح قدیم و طرح جدید (طرح امامی) عرضه می‌شوند و هر کدام قطر مشخصی دارند. برای مثال، قطر سکهٔ تمام‌بهار آزادی و سکهٔ امامی 22 میلی‌متر، قطر نیم‌سکهٔ بهار آزادی 19 میلی‌متر و قطر ربع‌سکهٔ بهار آزادی 16 میلی‌متر است. علاوه بر این اندازه‌ها، دقت کنید که دور سکه‌ها باید کاملاً گرد و یکدست و قطر آن‌ها در تمام نقاط یکسان باشد.

7. عیارسنجی کنید. عیار سکه‌ها عموماً 22 یا 900 است. اگر سکه را بدون وکیوم دریافت می‌کنید، با استفاده از سنگ محک یا تیزاب عیار آن را بسنجید و از اصالت سکه مطمئن شوید. مراقب باشید کنگره‌های اطراف سکه آسیب نبیند؛ چراکه بعداً در فروش سکه به مشکل برمی‌خورید.