وقتی اپلیکیشنهای بودجهبندی برعکس عمل میکنند
نگاهی به آثار منفی فناوری مالی بر رفتار مصرفکننده
بر خلاف باور عمومی، استفاده از اپلیکیشنهای بودجهبندی منجر به افزایش مخارج مصرفکنندگان میشود!
صنعت فینتِک (فناوری مالی)، مدیریت مالی افراد را دستخوش تغییرات فراوانی کرده است. اپلیکیشنهای هوشمند، به مصرفکنندگان کمک میکنند بودجۀ خود را به صورت کاملاً دقیق و جزئی کنترل کنند. مشاوران مالی، مدافعان حقوق مصرفکننده و دانشگاهیان، این اپلیکیشنها را ابزاری مفید برای کاهش مخارج و افزایش پسانداز میدانند و افراد را به استفاده از آنها تشویق میکنند. با این حال، شواهد تجربی چندانی در تأیید تأثیر مثبت این اپلیکیشنها برای رفاه مالی مصرفکنندگان وجود ندارد.
مؤسسۀ تحقیقاتی تینکفوروارد در هلند با همکاری دانشگاه آریزونا، پژوهشی در این زمینه انجام داده است. این پژوهش، با مطالعۀ میدانی نمونهای از مردم آمریکا، بررسی میکند آیا اپلیکیشنهای بودجهبندی، تصمیمگیری مالی مصرفکنندگان را بهبود میدهند؟ نتایج این پروژۀ تحقیقاتی که در اکتبر سال 2020 منتشر شده، نشان میدهد بر خلاف باور عمومی، استفاده از اپلیکیشنهای بودجهبندی منجر به افزایش مخارج مصرفکنندگان میشود!
کاربران اپلیکیشنهای بودجهبندی تمایل بیشتری به خرج کردن دارند.
مصرفکنندگانی که به طور مرتب از اپلیکیشنهای بودجهبندی استفاده میکنند، در مقایسه با کسانی که مخارج خود را به طور ذهنی دنبال میکنند و به اطلاعات دقیق بودجه دسترسی ندارند، ۲۶ تا ۳۳ درصد بیشتر خرج میکنند.
یکی از کارکردهای ابزارهای فینتک، اصلاح خطاهای شناختی، با هدف بهبود تصمیمگیریهای مالی است. این دست از خطاها عموماً در زمان تحلیل، تفسیر و قضاوت رویدادها رخ میدهند و باعث میشوند افراد نتوانند موقعیت موجود را به درستی ارزیابی کرده و بهترین گزینه را انتخاب کنند. اما این اپلیکیشنها ویژگی دیگری هم دارند که بر خلاف کارکردشان باعث تمایل بیشتر کاربران به خرج کردن میشوند؛ وقتی کاربران از مقدار پول باقیمانده در بودجۀ خود مطلع شوند، تمایلشان به خرج کردن بیشتر خواهد شد. ارائۀ این اطلاعات، عامل مهمی در تصمیمگیری برای خرید و همچنین نوع خرید محسوب میشود.
فرض کنید در بودجۀ هفتگیتان مبلغ مشخصی را به صرف شام در رستوران اختصاص دادهاید. در پایان هفته و با بررسی دادههای اپلیکیشن، مشاهده میکنید پولی که در بودجهتان باقی مانده، بیشتر از مبلغی است که برای رستوران در نظر گرفتهاید. پس به احتمال زیاد تصمیم میگیرید علاوه بر شام، دسر هم سفارش بدهید!
این پژوهش نشان میدهد مصرفکنندگانی که به طور مرتب از اپلیکیشنهای بودجهبندی استفاده میکنند، در مقایسه با کسانی که مخارج خود را به طور ذهنی دنبال میکنند و به اطلاعات دقیق بودجه دسترسی ندارند، 26 تا 33 درصد بیشتر خرج میکنند. زمانی که مصرفکنندگان از میزان دقیق بودجۀ خود آگاه نیستند، حاشیۀ اطمینانی برای خود میسازند و سعی میکنند از آن فراتر نروند. اما کاربران، با استفاده از اپلیکیشنهای هوشمند و از بین رفتن عدمقطعیت، نیازی به ساختن حاشیۀ اطمینان نمیبینند و بیشتر خرج میکنند. این تفاوت در نحوۀ خرج کردن، در پایان دورۀ بودجهبندی محسوستر است؛ یعنی در روزهای پایانی دوره، وقتی کاربران مخارج را با هم جمع میکنند، احتمال آنکه بیشتر از بودجهشان خرج کنند، بالاتر میرود.
راهحلها
حال این پرسش مطرح است که چطور میشود ضمن بهرهمندی از مزایای اپلیکیشنها، از مشکلات آنها اجتناب کرد؟ پژوهشگران برای پاسخ به این پرسش، شش راهحل را به طراحان اپلیکیشنهای مدیریت مالی شخصی ارائه میدهند:
- به مصرفکنندگان یادآوری شود میتوانند پول باقیمانده را به بودجۀ دورۀ بعد انتقال دهند. با این روش، کاربرها امکان تغییر دورههای بودجهبندی را دارند که منجر به کاهش سرعت خرج در پایان هر دوره میشود.
- به جای ارائۀ اطلاعات دقیق، حدود ارقام باقیمانده به اطلاع مصرفکنندگان برسد. برای مثال، به جای اعلام 40 دلار برای مبالغ هزینهشده، محدودۀ 20 تا 60 دلار اعلام شد. هدف این روش، کاهش دقت اطلاعات بودجه و عدمقطعیت از پول باقیمانده و در نهایت کاهش سرعت خرج کردن در پایان دوره است.
- به مصرفکنندگان اجازه داده شود بودجۀ خود را نه فقط در ابتدای دورۀ بودجهبندی، بلکه در طول آن نیز بهروزرسانی و تنظیم کنند. واقعیت این است که رقم بودجه نوعی مرجع و هدف برای مصرفکنندگان محسوب میشود. به همین دلیل، در پایان دوره، آنها به سرعت خرج کردن میافزایند تا به رقم بودجه برسند. با این راهحل، مبلغ بودجه منعطف میشود و مصرفکنندگان به چشم هدفی ثابت به آن نگاه نمیکنند.
- از مصرفکنندگان درخواست شود مبلغ کوچکی را به طور منظم در هر دوره به بودجۀ خود اضافه کنند. این روش نیز موجب منعطف شدن مبلغ بودجه میشود و به احتمال زیاد، همان نتایج راهحل سوم را در بر خواهد داشت.
- از مصرفکنندگان درخواست شود دورۀ بودجهبندی را به دورههای زمانی کوتاهتر تقسیم کنند. برای مثال، بودجۀ هفتگی به دورههای زمانی کوتاهتر دوشنبه تا سهشنبه، چهارشنبه تا پنجشنبه، جمعه تا شنبه و یکشنبه شکسته شود. با تمرکز مصرفکنندگان به دورههای زمانی کوتاهتر، توجه آنها به پایان دورۀ اصلی بودجه کمرنگتر میشود و به احتمال زیاد، سرعت خرج کردن کاهش مییابد.
- به مصرفکنندگان گفته شود بودجۀ خود را در هر دوره به بودجههای کوچکتر تقسیم کنند. پژوهشگران امیدوارند نتایج این راهحل نیز مشابه راهحل پنجم باشد واز آنجا که پول کمتری به هر گروه بودجه تخصیص مییابد، سرعت خرج کردن در پایان دوره کاهش یابد.
آزمایشها نشان داد همانطور که انتظار میرفت، راهحلهای اول تا پنجم سرعت خرج کردن در پایان دوره را کاهش داد؛ اما راهحل ششم تأثیری در کاهش مخارج نداشت. علت آن خوشبینی مصرفکنندگان بود. آنها فکر میکردند میشود هزینههای بیش از حد در یک گروه بودجه را در گروههای دیگر جبران کرد.
نتایج و توصیهها
یافتههای پژوهش، نتایج مهمی برای مصرفکنندگان و صنایع فینتک داشت. این پژوهش نشان داد بر خلاف باور عمومی، استفاده از اپلیکیشنهای بودجه، رفتار مصرفکنندگان را به شکلی غیرمنتظره تغییر میدهد. بنابراین، کاربران با دانستن این موضوع، در استفاده از اپلیکیشنها دقت بیشتری خواهند کرد. شاید مراجعه به اپلیکیشنها را در پایان ماه کاهش دهند یا از دورههای زمانی کوتاهتری برای بررسی بودجۀ خود استفاده کنند.
پژوهش نشان داد فراهم ساختن اطلاعات شخصیسازیشدۀ بودجه برای مصرفکننده، همیشه در رسیدن به اهداف مالی به او کمک نمیکند. پنج راهحل پیشنهادشده در پژوهش به بخش فینتک این امکان را میدهد که تغییراتی در روش انتقال اطلاعات به مصرفکننده ایجاد و نیازهای او را بهتر برآورده کند. برای مثال، میشود اپلیکیشنها را به گونهای طراحی کرد که امکان بهروزرسانی بودجه در طول دوره یا یادآوری امکان انتقال باقیماندۀ پول به بودجۀ دورۀ بعد، فراهم شود.
همچنین یافتههای پژوهش به زمینههای گستردهتری نیز تعمیمپذیر است. به طور مثال، برخی بانکها ممکن است سقفی برای برداشت مشتریان از حساب شخصی قرار داده باشند و ارائهدهندگان کارتهای اعتباری نیز محدودیتی در حداکثر مبلغ مجاز برای خرج کردن قائل شوند. این محدودیتها برای جلوگیری از خرج کردن بیرویۀ مشتریان طراحی شدهاند. اما بر اساس یافتههای پژوهش، ممکن است مصرفکنندگانی که این سقف را مرجعی برای بودجهشان در نظر میگیرند، بیشتر خرج کنند.
- این مؤسسۀ تحقیقاتی همچنین پژوهشهایی دربارۀ سلامت مالی مردم اروپا، تغییر رفتارهای مالی در استفاده از پلتفرمهای مبتنی بر اجارۀ کالا، اثرگذاری درآمد متغیر بر تصمیمگیریهای مالی و رابطۀ تحصیلات و میزان پسانداز انجام داده است. یافتههای این مطالعات درخور توجه است و به ارائهدهندگان خدمات و محصولات مالی و همچنین سیاستگذاران در طراحی و اجرای درست برنامهها کمک میکند.
هشتگهای مرتبط
مطالب پیشنهادی
-
سواد مالی و فناوریهای نرم
گفتگو با دکتر سید محمدحسین سجادی نیری، دبیر سابق ستاد فناوریهای نرم و هویتساز ریاست جمهوری در برنامه چهلستون؛ رادیو گفتگو
-
شش اشتباه رایج در بودجهبندی
یا به قول حافظ: «که عشق آسان نمود اول، ولی افتاد مشکلها»
نظر خود را بنویسید