قربانی باید به سه قسمت تقسیم شود. یکی به مصرف قربانی‌دهنده برسد؛ یک‌سوم آن هدیه داده شده و در میان خویشان، همسایگان و دوستان و آشنایان تقسیم شود و قسمت باقی‌مانده به فقرا صدقه داده شود (امالی صدوق، 651). بر اين اساس، پر واضح است صدقه جاي خود را دارد و هديه نيز جاي خود و هر چيز به جاي خود، نيكوست.

در نتیجه همان‌طور که بخشی از اموال خود را به نیازمندان و صدقه اختصاص می‌دهیم، از هدیه نیز غافل نشویم. پیشوای مؤمنین، امام علی علیه السلام چنین می‌فرماید: «اگر به برادر مسلمانم هدیه‌ای دهم که برایش سودمند باشد، نزد من محبوب‌تر از آن است که همانندش را در راه خدا صدقه دهم» (الکافی، ج5، ص144).

 هدایای ممنوع!

1. هدیه برای کاری خلاف قوانین و مقررات که «رشوه» نام دارد. چنین هدیه‌ای بسیار ناپسند و حرام است. هدیه به کارگزاران و کارمندان، خیانت است (السرائر الحاوی، ج‏3: 178).

2. هدیه برای خودنمایی؛ چنین هدیه‌ای نشان از کمبودهای شخصیتی و کوشش بیهوده برای پوشش آن دارد و پسندیده نیست.

3. هدیه‌ از سر رودربایستی و ظاهرسازی.

امام صادق (ع): خوب است پیش از آنكه درخواستی كنی، هدیه بدهی. سه نوع هدیه وجود دارد: هدیه‌ای كه در برابرش توقع منفعتی داشته باشی، هدیه‌ای كه رشوه است و هدیه برای رضایت خدا بدون هدف دنیوى» (حليه المتقين، ص271). هدیه نوع اول، پسندیده نیست؛ نوع دوم، حرام و نوع سوم، پسندیده و مستحب است.

نکات هدیه‌ای

1. در روایات اسلامی، به هدیه دوطرفه توجه شده است. اگر هدیه گرفتیم، حتماً هدیه نیز بدهیم.

2. امام علی (ع) توصیه فرمودند به کسی که به تو هدیه نمی‌دهد نیز هدیه بده (مسند الامام علی (ع)، ج10، ص346).

3. پیامبر خدا (ص) می‌فرماید: از شرافت و بزرگوارى مرد نسبت به برادر مسلمانش این است که هدیه‏‌اش را قبول کند، از آنچه دارد به او هدیه دهد و خود را به خاطر او به سختی نیاندازد. من کسانى را که خود را به زحمت اندازند، دوست ندارم (مشکاة الأنوار،219). به توان مالی خود نگاه کنیم و هدیه را متناسب با آن انتخاب کنیم.

4. هدیه قراردادی حقوقی است و هنگامی کاملاً محقق می‌شود که هدیه از دست هدیه‌دهنده به دستِ گیرنده برسد. در نتیجه اگر در این بین منصرف شود، اشکالی ندارد یا اگر از دنیا برود، هدیه متعلق به هدیه‌گیرنده نیست.

5. هدیه قراردادی جایز است؛ یعنی هدیه‌دهنده حق دارد هرگاه خواست هدیه خود را پس بگیرد، مگر در موارد زیر:

• هدیه را به قصد نزدیکی به خداوند متعال داده باشد؛
• هدیه‌گیرنده از خویشان نَسبی (پدر، مادر و فرزند) باشد؛
• هدیه‌گیرنده در مقابل هدیه، چیزی به هدیه‌دهنده داده باشد، هرچند کم؛
• همه هدیه یا مقدار قابل‌توجهی از آن، از بین رفته باشد، یا تغییر کند (مانند تبدیل پارچه به چادر) یا مالکیت آن به دیگری منتقل شده باشد.

6. درصورت بهم خوردن ازدواج، هریک از طرفین هدایایی را که خودش یا پدر و مادرش به طرف دیگری داده، می‌تواند مطالبه کند:

• اگر خود هدایا موجود باشد، باید پس بدهد.
• اگر خود هدایا موجود نباشد، مستحق قیمت هدایایی خواهد بود که معمولاً نگه داشته می‌شود؛ بجز هدایایی که بدون تقصیر طرف دیگر از بین رفته باشد (قانون مدنی، ماده 1037). این مورد در صورتی که یکی از نامزدها فوت کند، صادق نخواهد بود (قانون مدنی، ماده 1038).

با وجود این که در شرایط یادشده هدیه‌دهنده حق دارد هدیه را پس بگیرد، اما پس‌گرفتن هدیه کار بسیار ناپسندی است. پیامبر خدا (ص) می‌فرماید: کسى که هدیه خود را پس بگیرد، مانند کسى است که آنچه را بالا آورده، دوباره بخورد (کنز العمّال، حدیث 46164).