سواد مالی، مقوله‌ای ضروری برای مردم همۀ کشورهاست. اما جوامع مختلف رویکرد متفاوتی به آن دارند و مردم در مسیر کسب آگاهی‌های مالی با موانعی دست به گریبان‌اند. برای آشنایی با سواد مالی در کشورهای مختلف، شناخت الگوها و بهره‌وری از آن‌ها، آکادمی هوش مالی در مجموعه گفت‌وگوهایی اختصاصی با صاحب‌نظران کشورهای مختلف، رویکردها و مسائل موجود در دیگر نقاط جهان را بررسی می‌کند. در این قسمت، استاد محمدعلی اخلاقی، نمایندۀ پارلمان افغانستان، که شناخت کافی از مردم و ساختار حاکمیتی این کشور دارد، از سواد مالی در افغانستان می‌گوید. آنچه در ادامه می‌آید، مصاحبۀ اختصاصی آکادمی هوش مالی با نمایندۀ پارلمان افغانستان است.

اقشار مختلف جامعۀ ما به سواد مالی نیاز دارند تا امور مالی خود را بهتر مدیریت کنند. در افغانستان، کودکان و نوجوانان استقلال مالی کمتری دارند و مدیریت اقتصاد خانواده بیشتر به عهدۀ پدر یا برادرهای بزرگ‌تر است. اما افزایش آگاهی‌های مالی برای قشرهای مختلف از جمله کودکان و نوجوانان هم اهمیت بسیاری دارد. آن‌ها باید با مفاهیمی مانند درآمد، پس‌انداز، وام و بودجه آشنا شوند تا بتوانند در آینده به استقلال مالی برسند و امور مالی خود را به درستی مدیریت کنند.

افغانستان، جامعه‌ای مردسالار است. هر چند در سال‌های اخیر فرصت‌های بیشتری در اختیار زنان قرار گرفته تا در اداره‌های دولتی یا شرکت‌های خصوصی کار کنند و استقلال مالی داشته باشند. این فرهنگ فقط در چند شهر بزرگ افغانستان وجود دارد. بیشتر مردم در روستاها زندگی می‌کنند و به همین دلیل، در بیشتر خانواده‌ها، زنان از استقلال مالی برخوردار نیستند. مدیریت مسائل مالی و اقتصادی خانواده‌ها عمدتاً بر عهده مردهاست. آموزش سواد مالی در افغانستان به صورت مشخص وجود ندارد اما در مجموع، سطح سواد مالی مردان به دلیل تجربه و آگاهی‌شان بالاتر از زنان است.

بدون تردید، مسائل اقتصادی بعد مهمی از زندگی انسان‌هاست و افزایش آگاهی و سواد مالی جامعه، بر رشد و توسعۀ اقتصادی آن کشور تأثیرگذار است. طبیعی است توسعۀ اقتصادی در کشور، فقط وظیفۀ حکومت یا بخش به خصوصی از جامعه نیست، بلکه تمام مردم باید در رشد و توسعۀ اقتصادی نقش داشته باشند. حکومت و دولت باید اقداماتی برای برنامه‌های توسعه‌ای انجام دهد. اما اگر مردم و اعضای جامعه همکاری نداشته باشند، این فرایند با مشکل مواجه خواهد شد. بر همین اساس، افزایش آگاهی‌های مالی در تمام جوامع از اهمیت و ضرورت بسیاری برخوردار است.

داشتن رویکرد یا نگرش به پس‌انداز، مبتنی بر داشتن درآمد کافی است. متأسفانه بیشتر مردم افغانستان به دلیل مشکلات اقتصادی و فقر، فقط زندگی روزمره را می‌گذرانند و مجالی برای پس‌انداز ندارند. تنها تعداد محدودی که شاید سرمایه‌های شایان توجهی دارند و در تجارت و امور اقتصادی فعال‌اند، می‌توانند پس‌انداز کنند.

بیشتر بانک‌ها در افغانستان خصوصی است و دریافت وام شروط سختی دارد. به همین دلیل، کسانی که می‌خواهند با سرمایه‌های کوچک، کسب‌وکارشان را شروع کنند و وام بگیرند، به مشکل برمی‌خورند. برای مثال، دریافت وام از بانک شروط متعددی دارد که مهم‌ترین آن، به امانت گذاشتن سند محکمه‌ای یا سند شرعی زمین با ارزشی چند برابر وام مدنظر است. یکی از معضلات این است هر کسی نمی‌تواند این شروط را فراهم آورد؛ چون فقط زمین‌ها و املاک قدیمی اسناد قباله‌ای دارند و اسناد بسیاری از خانه‌ها عرفی است. این مسأله، دسترسی مردم به خدمات بانک‌ها را کاهش می‌دهد.

این مطلب را در روزنامۀ جام‌جم مطالعه کنید.