سواد مالی مقوله‌ای ضروری برای مردم همۀ کشورهاست؛ اما جوامع مختلف رویکرد متفاوتی به آن دارند و مردم در مسیر کسب آگاهی‌های مالی با موانعی دست به گریبان‌اند. برای آشنایی با سواد مالی در کشورهای مختلف، شناخت الگوها و بهره‌وری از آن‌ها، آکادمی هوش مالی در مجموعه گفت‌وگوهایی اختصاصی با صاحب‌نظران کشورهای مختلف، رویکردها و مسائل موجود در دیگر نقاط جهان را بررسی می‌کند.

پروفسور ابوالفضل بهشتی، استاد دانشگاه کاول بروکسل و عضو اتاق فکر اتحادیۀ اروپا، که شناخت کافی از مردم و ساختار حاکمیتی کشورهای مختلف اروپایی دارد، از سواد مالی در این کشورها می‌گوید. آن چه در ادامه می‌آید، مصاحبۀ اختصاصی آکادمی هوش مالی با این استاد دانشگاه است.

من معتقدم تمام اقشار جامعه باید در جریان آموزش‌های مالی باشند. در تمام کشورها آموزش‌های مالی برای گروه‌های مختلف جامعه بخشی از کار تخصصی وزارتخانه‌هاست؛ از وزارت آموزش و پروش و اقتصاد گرفته تا وزارت کشور. این آموزش‌ها هم عموماً از طریق رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی انجام می‌شود. برای مثال، در اروپا بعضی از شبکه‌های رادیویی و تلویزیونی به آموزش سواد مالی و مسائل اقتصادی اختصاص داده شده است. مردم از تمام گروه‌ها و سنین این امکان را دارند که هر لحظه از این آموزش‌ها برخوردار باشند. در آمریکا هم چنین شبکه‌هایی وجود دارد که به سواد مالی مردم می‌افزایند و پیشرفت‌های خوبی هم در این زمینه حاصل شده است. در نتیجه، هم به مردم مشاورۀ مالی داده می‌شود، هم اقتصاد کشورها پیشرفت می‌کند و هم مشکلات اقتصادی کاهش می‌یابد.

حتی در دانشگاه‌ها برای تمام رشته‌ها، هم علوم انسانی و هم علوم تخصصی، آموزش‌های مالی در نظر گرفته می‌شود و اساتید برجسته‌ای سواد مالی را تدریس می‌کنند.

بنابراین، برای هر شخصی واجب است که به امور مالی واقف باشد؛ چون این امور به زندگی ما گره خورده است. کشورهایی که در این زمینه پیشرفت کرده‌اند، متوجه ارزش آن هستند و به همین دلیل، همۀ نهادها، از جمله مدارس، دانشگاه‌ها، وزارتخانه‌ها و رسانه‌ها دست به دست هم داده‌اند تا آموزش‌های مالی و اقتصادی به مردم ارائه دهند.

رویکرد مردم به مقولۀ پس‌انداز بستگی به وضعیت آن جامعه و کشور دارد. برای نمونه، مردم آلمان از آیندۀ خود مطمئن هستند و این اعتماد به زندگیِ فردا باعث می‌شود آن‌ها نسبت به اروپایی‌های دیگر کمتر پس‌انداز کنند؛ اما عموماً در اتحادیۀ اروپا مردم این نگرانی را ندارند که برای مثال سرمایه‌های‌شان در بورس یک‌شبه از بین برود یا تحول بزرگی در کشور اتفاق بیفتد و زندگی مالی آن‌ها را تحت‌الشعاع قرار دهد. به همین دلیل، بخشی از زندگی مردم اروپا رفاه است؛ یعنی آن‌ها خرج می‌کنند و با حسابگری و در نظر گرفتن احتمالاتی مانند افزایش قیمت جهانی نفت، چیزی حدود 10 تا 20 درصد درآمد را برای پس‌انداز کنار می‌گذارند. دلیلش هم این است که افزایش و کاهش قیمت نفت در دست کارتل‌های نفتی است و بستگی به وضعیت جهانی دارد.

پس این فرهنگ در آن‌ها نهادینه شده که آینده‌نگر باشند تا مثلاً از عهدۀ پرداخت قیمت بنزین بربیایند. بلژیکی‌ها معروف‌اند به اینکه زیاد پس‌انداز می‌کنند. برای آن‌ها خرید خانه و خودرو مهم است؛ اما کمتر به رستوران می‌روند. آلمانی‌ها، سوئدی‌ها و اسپانیایی‌ها خوشگذران‌ترند و بیشتر خرج می‌کنند. یونانی‌ها به دلیل ورشکستگی مالی و حمایت نشدن از طرف اتحادیه، بیشتر نگرانی‌های مالی دارند. از طرف دیگر، رکود گردشگری تحت تأثیر کرونا نیز به نگرانی‌های مردم این کشور افزوده است.

با وجود این، باید یادآور شوم که نگرانی مردم در اروپا به هیچ وجه شباهتی به نگرانی ایرانی‌ها ندارد. در ایران تغییر و تحولات اقتصادی لحظه‌ای، آشفتگی فکری به وجود می‌آورد و این آشفتگی به نگرانی و بی‌ثباتی تبدیل می‌شود.

رویکرد مردم به فرهنگ کار، به حاکمیت موجود برمی‌گردد و رضایت شغلی نیز به ساختار اجتماعی و اقتصادی بستگی دارد. ساختارها به گونه‌ای بنا شده که مردم اطمینان خاطر داشته باشند. راهبرد مالی‌اقتصادی دولت‌ها ثبات اقتصادی را به وجود می‌آورد و این ثبات هم منجر به اقتصاد تولیدی غیروابسته می‌شود؛ نتیجۀ آن هم رفاه اجتماعی است. اگر مردم از رفاه برخوردار باشند و از آینده اطمینان داشته باشند، رفتارهای‌شان در زندگی خصوصی و اجتماعی دچار اختلال نمی‌شود. پس فرهنگ کار و رضایت شغلی کاملاً به این موضوع بستگی دارد که ساختارهای اقتصادی و حاکمیتی چطور وضعیت مردم و نیازهای آن‌ها را بررسی کرده و با درک تغییر و تحولات، در راستای آن اقدام می‌کند.

شایسته‌سالاری در زمینه‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی، استفادۀ درست از کارشناسان و نیازسنجی در روابط بین‌الملل نسبت به وضعیت داخلی، عواملی هستند که منجر به اقتصاد تولیدی غیروابسته و در نتیجه، رضایت شغلی و حاکم شدن فرهنگ کار می‌شوند.

کرونا تأثیر نگران‌کننده‌ای روی اقتصاد کشورها گذاشته؛ اما شدت این پیامدها در کشورهای مختلف اروپا متفاوت است. برای مثال، آلمان به دلیل اقتصاد قوی به خوبی با کووید19 همراه شده است. کشورهای اسکاندیناوی از جمله هلند، دانمارک و سوئد هم موفق شده‌اند با این بحران کنار بیایند؛ اما کشورهایی مثل فرانسه، اسپانیا، پرتغال و یونان، که بیشتر درآمدشان از گردشگری است، متحمل آسیب‌های بیشتری شده‌اند. بیکاری یکی از این مشکلات است؛ چون ده‌ها بازار دیگر به شرکت‌های هواپیمایی و گردشگری وابسته‌اند و در حال حاضر، به دلیل  شیوع کرونا مردم کمتر خرج می‌کنند، کمتر رستوران می‌روند و سفر می‌کنند. فرانسه حدود 60 میلیون گردشگر در سال دارد؛ اما به دلیل همه‌گیری کووید19، این رقم به حداقل رسیده و بسیاری از کسب‌وکارها تعطیل شده‌اند.

این مطلب را در خبرگزاری برنا بخوانید.