داستان فیل در تاریکی، از مشهورترین داستان‌های مثنوی مولوی است؛ فیلی که در تاریکی، از ستون و ناودان گرفته تا تخت و بادبزن تلقی و برداشت می‌شود.

از نظرگه گفتشان شد مختلف
آن یکی دالش لقب داد این الف

حکایت سواد مالی ما هم، حکایت فیل و مردمان هند است. از آنجا که «سواد مالی» نام جذابی بوده، هر کسی که به جزئی از آن دسترسی دارد، نام کل را بر آن می‌گذارد. برخی، آن را به شکل ایجاد ثروت می‌بینند و فعالیت خود را در آموزش ثروت‌آفرینی، سواد مالی می‌نامند. برخی دیگر آن را موفقیت در کار و کارآفرینی می‌دانند و اگر در مدرسه، کلاس‌ها و برنامه‌های کارآفرینی طراحی و اجرا کنند، مدعی فعالیت در سواد مالی می‌شوند. برخی تلاش می‌کنند آن را در عمق تئوریک ببرند و آشنایی با مفاهیم اقتصادی را سواد مالی بنامند. برخی هم آنچنان آن را سطحی تلقی می‌کنند که سواد مالی را به آموزش مفهومی جزئی مانند پس‌انداز تقلیل می‌دهند؛ آن هم در سطح فهم عرف. بازار پول، آشنایی با حساب‌های بانکی و مهارت کار با بانک را سواد مالی می‌داند و بازار سرمایه آن را در سرمایه‌گذاری مستقیم و غیرمستقیم در بورس تعریف می‌کند. بیمه‌ها هم از نام سواد مالی برای ارتقای دانش مردم در بیمه‌ها بهره می‌برند.

امکان آسیب جدی
همۀ این‌ها، می‌توانند سواد مالی باشند؛ اما سواد مالی، فقط این‌ها نیست. تلقی مردم از فیل، به عنوان ناودان و ستون و تخت و بادبزن، آنجا تبدیل به مشکل می‌شود که بخواهند فیل را بر اساس همان تصویر خود، به کار بگیرند. استفاده از فیل به عنوان ستون ممکن است مناسب به نظر برسد، اما فیل یک کل به هم پیوسته است و در واقعیت، پای فیل جدای گوش و و خرطوم و عاجش نیست. چنین تصوری نه تنها کارآمد نیست که آسیب جدی نیز در پی خواهد داشت.

سواد مالی یک کل درهم تنیده است از شش سرفصل خرج و پس انداز، اعتبار و بدهی، کاریابی و درآمد، سرمایه‌گذاری، مدیریت ریسک و بیمه و تصمیم‌های مالی. این کل، از دیدگاه سیستمی جمع اجزا نیست؛ یک کل فراتر و برآمده از روابط میان اجزاست. آسیب آنجا آغاز می شود که بچه‌های ایران‌زمین را با دیدگاهی بخشی و جزئی در سواد مالی پرورش دهیم و آن‌ها را به خطای جدی در تدبیر امور مالی در آینده رهنمون کنیم. ثروت‌آفرینی، کارآفرینی یا سرمایه گذاری را تمام آن چیزی معرفی کنیم که او در آینده لازم دارد. روی سخن با کسانی نیست که در برندسازی از نام «سواد مالی» بهرۀ خود را می برند؛ مخاطب آن‌هایی هستند که دغدغۀ تربیت نسل آینده را دارند.

در کف هر یک اگر شمعی بدی
اختلاف از گفتشان بیرون شدی

دانش، نور است و اگر پای تخصص در سواد مالی به میان آید، بسیاری از آسیب‌های برآمده از نگاه بخشی و انحرافی به سواد مالی رخت برمی‌بندد. این تعهدی است که در برابر آیندگان داریم.

این مطلب را در هفته‌نامۀ اطلاعات بورس بخوانید.