مراجعه به علم و تجربه جهانی و بهره‌گیری از آن در حوزه‌های گوناگون، امری ارزشمند و مغتنم است. فعالیت‌های انجام‌شده آمریکا و اروپا بسیار گسترده و درس‌آموز است. البته باید طبق توصیه‌های دینی، در استفاده از این دستاوردها، تجربه‌ها و آموزه‌ها، نگاهی نقادانه و موشکافانه داشت.

عقبه دینی و تاریخی ما نیز در این حوزه، مملو از آموزه‌ها و نکات ارزشمند است که باید نهایت همت و دقت را برای بهره‌گیری از این میراث ماندگار به کار گرفت.

در فرهنگ دینی ما، مبنا، الفقه ثم‌ المتجر بوده است؛ منظور از این فقه، نه فقط احکام فقهی تجارت است بلکه تمام زندگی را شامل می‌شود. یعنی نه تنها کسی که می‌خواهد وارد تجارت و اقتصاد شود باید این حوزه را بشناسد و احکام شرعی آن را بداند؛ لذا مسجد کنار بازار بوده تا افراد ابتدا یاد بگیرند و بعد وارد بازار شوند؛ بلکه در زندگی و دخل و خرج نیز بر فکر و علم قبل از عمل (تقدیر المعیشه) خودداری از آز و طمع، کمک به دیگران (الجار ثم الدار) تأکید شده است. ویژگی‌های زندگی پیامبر اکرم صل‌الله علیه و آله، هزینه کم و کمک و تولید بسیار است (قلیل‌المؤونه و کثیر‌المعونه)؛ این معنای واقعی زهد در فرهنگ دینی است. 

به عنوان نمونه‌ای دیگر در فرهنگ دینی می‌توان به تأکید دین بر قرض نکردن، مکروه دانستن آن و توجه دادن بر زیاد شدن غم انسان با این کار اشاره کرد. ضرورت عقل معاش و رشید دانستن کسی که عقل معاش و توان تدبیر امور مالی را دارد، تأکید مهم دیگری است. مسأله‌ای که همین الان هم با آن مواجهیم و شاهدیم بعضی هنرمندان به واسطه ضعف در تدبیر مالی، با فاصله گرفتن از دوران اوج کاری، به واسطه نبود آینده‌نگری، دچار مشکلات بسیار مالی می‌شوند. در هر صورت این‌ها تنها اشاراتی به انبوه مفاهیم و آموزه‌های دینی موجود در این زمینه، و تأکید بر ضرورت توجه به اندوخته‌های خود است.

در پایان باید به این مهم توجه داشت که ترویج سواد مالی در جامعه، نیازمند فرهنگ‌سازی است. در قدیم، در اغلب مغازه‌ها، تصویری نصب بود که عاقبت نسیه دادن را به کاسبان یادآور می‌شد. جای آن تصویر را الان انواع و اقسام ابزارهای فرهنگ‌سازی و آموزشی دیگر گرفته است؛ داستان، رمان، فیلم، انیمیشن، بازی‌ رایانه‌ای و ... که افراد و حتی بچه‌ها را از همان ابتدا، با این مقوله‌ها آشنا می‌کند، نمونه‌هایی از این ابزارهاست. ورود سواد مالی به آموزش و پرورش، تألیف کتب درسی یا کمک‌درسی مناسب و تدریس این مباحث ضمن سایر دروس نیز کمک شایانی به گسترش این موضوع دارد.

دکتر سید محمد حسینی؛ وزیر اسبق فرهنگ و ارشاد اسلامی