شاید سال‌ها پیش که اینترنت آرام ‌آرام در کشور گسترش می‌یافت، کمتر کسی پیش‌بینی می‌کرد خریدهای اینترنتی در تمام شهر و روستاهای کشور این قدر عادی و رومزه شود که از کودک هشت‌ساله تا پیرمرد هفتادساله، همه ‌چیز را با آن سفارش دهد، از شیر مرغ تا جان آدمیزاد. صرفه‌جویی در زمان، امکان مقایسۀ چند محصول، مقایسۀ قیمت محصول در فروشگاه‌های مختلف، خرید ارزان و مشاهدۀ نظرهای کاربران و مصرف‌کنندگان دیگر، فقط بخشی از مزیت‌های خرید اینترنتی است.

این مزایا مانند نردبان بازی مار و پله برای ما و شمای مصرف‌کننده بسیار مهیج و رضایت‌بخش است؛ اما باید توجه داشته باشیم که با گسترش خرید اینترنتی، سودجویان نیز دام‌های فراوانی گسترده‌اند که کم‌توجهی به آن‌ها و رعایت نکردن توصیه‌های امنیت خرید، موجب ضرر و پشیمانی می‌شود و ما را در صفحۀ مار و پله به چند خانه عقب‌تر می‌برد! کودکان، نوجوانان و افرادی با دانش کمتر مالی‌حقوقی، مهم‌ترین قربانیان این کلاهبرداری‌ها هستند. در این مطلب، بر پایۀ توصیه‌های پلیس فتا، مهم‌ترین نکته‌ها را برای گرفتار نشدن در دام کلاهبرداری‌های اینترنتی بیان می‌کنیم. مرور این نکات و آموزش آن‌ها، به ویژه به کودکان و نوجوانان کمک می‌کند در برابر لغزش‌های احتمالی بیمه شوند.

1. از هر فروشگاهی خرید نکنید.
خریدهای اینترنتی را از فروشگاه‌های شناخته‌شده و مطمئن انجام دهید. در صورتی ‌که به دلیل اختلاف قیمت زیاد یا موجود نبودن کالای مدنظر در فروشگاه‌های معتبر، تصمیم به خرید از فروشگاهی کمترشناخته‌شده گرفتید، ابتدا آدرس و شماره تلفن فروشنده را بررسی کنید. با شمارۀ موجود در سایت تماس بگیرید و به بهانۀ اطمینان از موجودی کالا، ارسال فاکتور یا آگاهی از حداکثر زمان ارسال، از درستی شماره و نحوۀ پشتیبانی فروشنده مطمئن شوید.

2. نماد اعتماد الکترونیک فروشگاه را بررسی کنید.
سازمان توسعۀ تجارت الکترونیک این نماد تأییدیه را به فروشگاه‌های اینترنتی می‌دهد که نشانگر صلاحیت فروشنده است. حتماً دقت کنید که در قسمت پایین سایت فروشگاه، این نماد درج شده باشد و از اعتبار آن نگذشته باشد. با کلیک روی این نماد، اطلاعات بیشتری از سابقه، عملکرد و اطلاعات تماس فروشگاه می‌بینید. آن‌ها را با آن چه فروشنده در سایت فروشگاه اعلام کرده، مطابقت دهید. از فروشگاه‌های فاقد نماد اعتماد الکترونیک خرید نکنید. اگر سایت‌هایی که این نماد را دارند مرتکب تخلفی شوند، به راحتی امکان پیگیری آن وجود دارد.

3. فریب قیمت‌های بسیار ارزان را نخورید.
به اعلام قیمت‌های خیلی ارزان حساس باشید. احتمال کلاهبرداری یا ارسال کالای غیراصل در این مواقع بسیار زیاد است.

4. نظرهای کاربران و مصرف‌کنندگان دیگر را با دقت مطالعه کنید.
این نظرات اطلاعات مناسبی از کیفیت محصول و خدمات‌دهی فروشنده به شما می‌دهد. هر چه تعداد نظرات بیشتری از کاربران منتشر شده باشد، آن فروشگاه مطمئن‌تر است.

5. به گارانتی و ضمانت‌نامۀ محصول توجه کنید.
اگر کالای خریداری‌شده دارای گارانتی معتبر باشد، در صورت معیوب بودن کالا با مشکلات کم‌تری روبه‌رو می‌شوید. برای اطمینان بیشتر، پیش از نهایی کردن سفارش خرید، با مراجعه به سایت شرکت گارانتی یا تماس با آن‌ها، از خدمات‌دهی برای آن محصول خاص مطمئن شوید.

6. از صدور فاکتور رسمی اطمینان حاصل کنید.
با پشتیبانی تماس بگیرید تا از صدور فاکتور رسمی برای خریدتان مطمئن شوید. در بخش «توضیحات و تکمیل سفارش» نیز این مسأله را یادآوری کنید. با داشتن فاکتور رسمی، در صورت ارسال کالای غیراصلی، معیوب و غیرمنطبق با مشخصات درج‌شده در سایت، امکان پیگیری شکایت‌تان را دارید.

7. گزینۀ «پرداخت در محل» را انتخاب کنید.
بهتر است از فروشگاه‌هایی خرید کنید که گزینۀ «پرداخت در محل» دارند و پس از تحویل گرفتن محصول، هزینه را می‌پردازید. بسیاری از شکایت‌های ثبت‌شده در پلیس فتا، از فروشگاه‌های اینترنتی‌ و آنلاین‌شاپ‌هایی بوده که ابتدا هزینۀ محصول را دریافت کرده‌اند، اما کالایی برای مشتری نفرستاده‌اند.

8. بیعانه واریز نکنید.
بخش زیادی از کلاهبرداری‌های اینترنتی مربوط به واریز بیعانه و نفرستادن کالا توسط فروشنده است. سودجویان با اعلام قیمت ارزان و خارج از عرف برای کالا (به خصوص در پلتفرم‌های فروش کالاهای دست‌دوم، مانند دیوار و شیپور)، خریدار را وسوسه می‌کنند تا با واریز بیعانه، بخواهد زودتر خرید خود را قطعی کند؛ اما پس از واریز بیعانه دیگر پاسخ‌گوی تماس مشتری نیستند. در خرید اینترنتی هیچ بیعانه‌ای واریز نکرده و پرداخت را به لحظۀ دریافت کالا موکول کنید.

9. با هر کامپیوتری خرید نکنید.
در خرید با کامپیوتر‌های متفرقه و کافی‌نت‌ها، خطر ذخیره و افشای اطلاعات کارت بانکی بیشتر است.

10. به پیشوند URL درگاه پرداخت دقت کنید.
هنگام پرداخت هزینه به صورت آنلاین به Https بودن URL سایت درگاه پرداخت دقت کنید. سایت‌هایی که فاقد این پیشوند هستند را افراد سودجود و کلاهبردار طراحی کرده‌اند. برای نمونه، آدرس درگاه رسمی پرداخت بانک ملت به این صورت است:  https://bpm.shaparak.ir

11. از مرورگر به‌روز استفاده کنید.
مرورگرها در به‌روزرسانی‌ها، مشکلات و حفره‌های امنیتی خود را برطرف می‌کنند. بنابراین، همیشه مرورگر اینترنت خود را به‌روزرسانی کنید و سپس خرید را انجام دهید.

12. از اطلاعات سفارش و خرید خود اسکرین‌شات بگیرید.
برای اطمینان از ثبت پرداخت در سایت پذیرنده و پیگیری‌های بعدی تا دریافت کالا، حتماً از تمام اطلاعات خرید، شامل شناسه خرید، شمارۀ سفارش، کد رهگیری پرداخت و کد پیگیری سفارش ثبت‌شده، اسکرین‌شات بگیرید و تا مدتی پس از دریافت محصول آن‌ها را نگه دارید.

13. رمز یک‌بارمصرف خود را فعال کنید.
برای پیشگیری از وقوع کلاهبرداری‌های مالی، حتماً رمز یک‌بارمصرف کارت بانکی خود را فعال کنید.

14. حساب‌های سرد و گرم خود را تفکیک کنید.
یکی از توصیه‌های سواد مالی، تفکیک حساب‌های بانکی به حساب سرد و گرم است. مبالغی را که برای خریدهای روزمره لازم است به کارتی مجزا منتقل کنید (حساب گرم) و بقیه را در حساب سرد نگه دارید. این‌گونه، هم مدیریت بودجۀ بهتری خواهید داشت و هم در صورت بروز کلاهبرداری یا اشتباه در پرداخت، بخش بسیار کوچکی از سرمایۀ شما در معرض خطر است.

15. طی روز یا در پایان روز، تراکنش‌های خود را بررسی کنید.
با این کار به سرعت متوجه پرداخت‌های اشتباه (کم‌تر یا بیشتر از مبلغ اصلی) می‌شوید.

16. حداقل اطلاعات لازم را تکمیل کنید.
هنگام خرید، حداقل اطلاعاتی را که تکمیل آن‌ها ضروری است (گزینه‌های ستاره‌دار) تکمیل کنید. افشای اطلاعات بیشتر (گزینه‌های اختیاری) هیچ ضرورتی ندارد و خطر بیشتری برای حریم شخصی شما ایجاد می‌کند.

17. با شبکۀ WiFi عمومی خرید نکنید.
بهتر است خریدهای اینترنتی خود را از طریق اینترنت شخصی یا شبکۀ WiFi مطمئن انجام دهید.

18. پس از پایان خرید، سیستم را خاموش کنید.
با این اقدام، تلاش برخی سودجویان و هکرها برای دسترسی به اطلاعات و محتویات سیستم شما ناکام خواهد ماند.

19. کالا را در صورت سلامت کامل تحویل بگیرید.
مطابق قانون حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان، مسئولیت صحت، سلامت و اصل بودن کالا با فروشنده و عرضه‌کننده است. هنگام تحویل گرفتن کالا، بسته‌بندی را بررسی کنید. اگر بسته‌بندی آسیب ‌دیده بود و با توجه به جنس کالای سفارشی احتمال آسیب‌دیدگی دادید، از تحویل گرفتن کالا خودداری کنید. در صورت انتخاب گزینۀ «پرداخت در محل»، ابتدا از سلامت کالا مطمئن شوید و سپس هزینه را بپردازید.همچنین بهتر است از لحظۀ باز کردن بسته‌بندی و پلمب محصول، فیلم کوتاهی بگیرید تا در صورت وجود هر گونه ایراد، به صورت مستند مشکل خود را پیگیری کنید. در صورتی ‌که کالا ایراد فیزیکی نداشت اما طی روزهای نخست استفاده متوجه ایراد فنی یا غیراصل بودن آن شدید، به سرعت مسأله را با پشتیبانی فروشگاه مطرح کنید.

رعایت این 19 نکته در تجربۀ خرید امن و لذت‌بخش بسیار مؤثر است. پیش از این نیز مطلبی با عنوان «چقدر از حقوق قانونی خود آگاهیم؟!» منتشر شده است. خوب است که همۀ ما به عنوان مصرف‌کننده، از حقوق قانونی خود آگاه باشیم و در صورتی که فروشندگان آن را نادیده گرفتند، مسیر پیگیری قانونی آن تا حصول نتیجه را بشناسیم.