«کلیله» و «دمنه» دو شغال کوچک و در حقیقت شخصیت‌های اصلی و روایتگر این کتاب هستند. این دو، در گفت‌وگو با یکدیگر، چگونگی زندگی و تعامل با پادشاه و درباریان را بررسی می‌کنند. این چنین «کلیله و دمنه» رنگی سیاسی به خود می‌گیرد. اصل این کتاب کهن، هندی است و نخستین بار در دورۀ ساسانیان، پزشکی چیره‌دست به نام «برزویه طبیب» آن را به زبان پارسی پهلوی ترجمه می‌کند. شخصیت‌های برخی داستان‌ها، حیوانات هستند و در آن‌ها پندها و اندرزهای حکیمانه و کارآمدی نهفته است. در بررسی هر موضوع، یک یا چند داستان کوتاه و بلند روایت می‌شود. یکی از این موضوعات، مسائل مالی و اقتصادی است؛ مواردی چون کسب درآمد، نگهداری مال، رعایت قوانین مشارکت و معامله، پس‌انداز، دخل و خرج و برخی مفاهیم اخلاقی مانند قناعت، تلاش، تدبیر و سخاوت.

چهار ویژگی قابل تأمل 
مرد تاجری که پسرانش را اندرز می‌دهد، می گوید: «بیشتر مردم به دنبال سه موقعیت هستند: اول، داشتن رزق و روزی فراوان؛ دوم، جایگاه بلند اجتماعی و سوم، توان انجام کارهای نیک؛ اما فقط با داشتن چهار ویژگی می‌توانند به این سه جایگاه دست یابند:

• کسب مال و ثروت از راه حلال (درآمد)؛ 
• نگهداری و پس‌انداز بخشی از مال (پس انداز)؛ 
• انفاق و بخشش مال بر اساس نیازهای فردی و به دست آوردن رضایت خانواده و برگرفتن توشه برای زندگی ابدی (هزینه)؛ 
• مراقبت از خود در مقابل حوادث ناگوار و پرهیز از ناهنجاری‌های اخلاقی

مراقبت‌هایی برای تعادل مالی 
کسی که این ویژگی‌ها را رعایت نکند، ناکام خواهد ماند؛ چون:

• کسی که به دنبال کسب درآمد نرود، نه می‌تواند زندگی خودش را اداره کند و نه حمایت و ادارۀ کسی از او ساخته است؛
• اگر مالی به دست بیاورد ولی به درستی از آن استفاده نکند، تنگدست خواهد شد؛ شبیه استفاده از سُرمه که اندک اندک مصرف شده و بالاخره تمام می‌شود؛
• اگر مراقب مال خود نباشد و بی‌تدبیر خرجش کند، پشیمان شده و مورد سرزنش مردم قرار می‌گیرد. اگرهم در برآوردن نیازهای خود و دیگران بخل ورزد، گویی از ابتدا تهیدست و از لذت‌های حلال این جهان محروم بوده است؛ 
• اگر مراقب حوادث پیرامونش نباشد، همه مال و دارایی‌اش از میان رفته و عمرش تباه خواهد شد؛ مانند حوضی که همواره در آن آب می‌ریزد، اما آبی از آن خارج نمی‌شود. پس تعادل میزان آب به هم خورده، از اطراف حوض، راهی باز می‌شود یا از شیارها، آبی به بیرون تراوش می‌کند. سرانجام ممکن است حوض سوراخ شود و تمام آب از آن خارج شود.
• مال در صورتی ارزش و برکت دارد که حلال باشد.

این مطلب را در هفته‌نامۀ اطلاعات بورس بخوانید.