رفتارهای مالی سالم؛ دوری از مال ناروا
اگر شخصی بدون ایجاد ارزش، به درآمد برسد، این درآمد ناروا است.
در سرقت خودرو و وسایل نقلیه، ایران رتبه 31 ام جهان و در جرایم خشن شامل سرقت مسلحانه، رتبه 71 ام را دارد (مشرق، 14 مهر 1396). براساس آمارها در سال 1395 به ازای هر 136 نفر جمعیت یك سرقت در كشور رخ داده است که دزدی خودرو و منازل به ترتیب با 40 و 14 درصد بیشترین سهم را در انواع سرقت داشتند (ایرنا، 3 مرداد 1397).
درآمد و ثروت حلال در قبال ایجاد ارزش در اقتصاد، کسب میشود؛ ارزشی که مانع خوشبختی فرد و جامعه نباشد. این ارزش گاه تولید کالاست، مانند تولید خودرو، رایانه و کیف؛ و گاه ارائه خدمت است. ارزش‌افزوده برخی خدمات مانند آرایشگری و نظافت منزل، آشکارتر است و برخی، نهان‌تر؛ مانند واسطهگری برای خرید خانه، بازارگردانی سهام در بورس اوراق بهادار و تسهیل دسترسی به محصول. به هر حال، در قبال همه این موارد می‌توان کسب درآمد کرد؛ زیرا در حقیقتِ اقتصاد، ارزش ایجاد شده است. حال اگر شخصی بدون ایجاد ارزش به درآمدی دست یابد، این درآمد ناروا است؛ مانند: دزدی و رشوه. همچنین، موردِ معامله نیز نباید چیز ناروایی باشد؛ مانند خرید و فروش مشروبات الکی و ابزارهای قمار.
قرآن کریم می‌فرماید: «ای کسانی که ایمان آورده‌اید؛ اموال یکدیگر را به باطل نخورید؛ مگر آنکه با یکدیگر با رضایتمندی دادوستد کنید» (سوره بقره، آیه 188). با این وصف، هرگونه کسب درآمد ناروا، ممنوع و حرام شمرده میشود.
1. کسب درآمد و استفاده از اموال دیگران نباید از راه ناروا باشد.
- دزدی و زورگیری: کسی که با دزدی و زورگیری، مالی بدست می‌آورد، در واقع خودش ارزشی ایجاد نکرده است، حق دیگران را برداشته و استفاده از آن مال برای او، حرام است.
بر اساس تحقیقات بانک جهانی در 137 کشور جهان، 14 درصد از کل معاملات دولتی با رشوه انجام میشود (انتخاب، 19 آذر 1394). طبق گزارش سال 2018 سازمان بین‌المللی شفافیت، وضعیت ادراک فساد در ایران نسبت به سال 2017 بدتر شده و رتبه ایران در بین 176 کشور دنیا، از 130 به 138 رسیده است (تابناک، 8 اسفند 1397).
- رشوه: رشوه‌گیرنده یا در قبال کاری که وظیفه‌اش هست پول می‌گیرد یا در قبال کاری که خلاف قانون و مقررات است؛ او در قبال ارزشی که با انجام وظایفش در اقتصاد ایجاد می‌کند، از سازمانی که در آن کار می‌کند حقوق و دستمزد دریافت می‌کند، پس دریافت مجدد مال برای انجام همان وظیفه از شخص دیگر، کاری ناروا و حرام است. به بیان دیگر، در قبال یک ارزشِ ایجاد شده، دو مال دریافت شده است؛ پس رشوه ناروا است.
در حالت دوم، انجام کاری خلاف قانون و مقررات، مانعی برای سعادت جامعه است؛ پس دریافت مال در قبال آن، ناروا و حرام است. امام علی (ع) می‌فرماید: هر کس رشوه می‌دهد یا می‌گیرد و واسطه میان آن‌ها، از رحمت خدا دور است (جامع الأخبار، ج1، ص156). معمولاً رشوه به نام هدیه یا شیرینی هم پرداخت میشود، در حالی که این نام‌گذاری باعث حلال شدن آن نمی‌شود. پیامبر خدا (ص) می‌فرماید: روزگاری بر مردم خواهد آمد که رشوه را به اسم هدیه حلال بشمارند (بحارالانوار، ج103، ص117). - قمار: در قمار، یک طرف برنده میشود و سود می‌کند اما طرف دیگر بازنده شده و ضرر می‌کند. برنده، بدون خلق هیچ ارزشی در اقتصاد، به مالی حرام دست پیدا می‌کند.
- ربا: ارزش 1000 تومان، 1000 تومان است؛ نه بیشتر. هر چه مازاد بر آن شرط شود که بازپرداخت شود، ارزشی در اقتصاد ایجاد نکرده و مانعی برای خوشبختی فرد و جامعه است؛ در نتیجه ناروا و حرام است.
- خیانت در امانت: شخصی که مال دیگری نزد او فقط امانت است و اجازه استفاده از آن را ندارد، نباید از آن مال استفاده کند. برای مثال، فردی چند سکه طلا و لپتاپ دارد و راهی مسافرت است. به دلیل این که وقتی او در سفر است، سکه‌های طلا و لپ‌تاپش را ندزدند، آن‌ها را نزد همسایه‌اش به امانت می‌گذارد و به او می‌گوید از این‌ها بدون اینکه استفاده کنی، مراقبت کن و در قبالش به تو 50 هزار تومان می‌پردازم. حال اگر امانت‌گیرنده، سکه‌ها را بفروشد و بعدها، جایگزین کند، یا لپتاپ را روشن نماید و استفاده کند، خیانت در امانت کرده است؛ زیرا صاحب سکه و لپتاپ به او اجازه مصرف نداده و استفاده او ناروا و حرام است.
2. مورد معامله نباید ناروا باشد.
- معامله چیزهایی که ارزش مالی ندارند؛ برای مثال، خرید و فروش هوا و نور خورشید.
- معامله چیزهایی که منفعت حلال ندارند؛ برای مثال، خرید و فروش شراب، بت، سگ (به جز سگ نگهبان و شکاری)، صلیب و ابزارهای قمار.
- معاملاتی که باعث ضایع کردن حقوق دیگران می‌شوند؛ برای مثال، وکیلی که می‌داند موّکلش بر حق نیست؛ اما تلاش می‌کند او را بر حق نشان دهد و حق طرف مقابل را ضایع می‌کند، درآمدش ناروا است.
- معامله در جهت فساد و فحشا؛ برای مثال، اجاره خانه برای فعالیت‌های غیرقانونی و خلاف شرع.
- معامله‌ای که در آن یکی از طرفین، دیگری را فریب دهد؛ مانند: مخلوط کردن آب در شیر؛ یا چیدن یک ردیف میوه سالم در جعبه و میوه‌های خراب قرار دادن در زیر جعبه.
- کسب درآمد از راه لغو و لهو؛ برای مثال، درآمد برگزاری مجالس گناه.
قرضی که شخص می‌گیرد در حالی که توان بازپرداخت آن را ندارد، مال ناروا است.
از امام صادق (ع) سؤال شد: یکی از آشنایان ما، مالی دارد که با آن زندگی می‌کند در حالی‌که بدهکار است؛ آیا می‌تواند همچنان به این وضع ادامه دهد تا خداوند گشایشی پیش آورد تا بدهی‌اش را بپردازد؟ یا در این روزگار دشوار، قرض کند؟ یا صدقه بگیرد؟ امام (ع) فرمود: با مالی که پیش خود دارد، بدهی خود را بپردازد و از اموال مردم استفاده نکند مگر اینکه بداند در آینده مالی دارد که با آن حقوق مردم را بپردازد. خداوند متعال می‌فرماید: «اموال یکدیگر را به باطل نخورید؛ مگر آنکه با یکدیگر با رضایتمندی دادوستد کنید» این فرد نباید قرض کند مگر اینکه بداند در آینده مالی خواهد داشت که قرضش را بپردازد (تهذیب‌الاحکام، ج6، ص185 و 383).
هشتگ‌های مرتبط
نظر خود را بنویسید
مطالب پیشنهادی
-
-
برنامه‌ریزی مالی چیست و چه مراحلی دارد؟
بدون برنامه‌ریزی مالی همیشه هشت‌مان گروی نه‌مان است و خواسته‌های‌مان در زندگی، در حد یک رؤیا باقی می‌ماند.
-
سواد مالی به شکوه و عظمت سرمایه‌گذاری مورگان
پیشنه خانوادگی، دوران کودکی، مسیر شغلی و فعالیت‌های عرصه سیاسی «جان مورگان»، رهبر بانکداری سرمایه‌گذاری دنیا.
-
خوک یا گاو؛ ثروت اندوزی یا کوشش و باروری؟
نکاتی درباره نماد سواد مالی در غرب و مقایسه آن با نمادهای اسلامی و ایرانی
-
تن‌درستی و پول‌درستی
توان اقتصادی‌مان را به باشگاه بفرستیم؛ اهمیت آموزش سواد مالی
نظرات
مطلب مفید و مختصر ممنون
ممنون خیلی عالی و قابل فهم بود👍👌
بسیار عالی خرید و فروش ارز چگونه است
مطالب خیلی واضح گفته شده ولی درکشون آسون هست.باساده ترین جملات ممکن مطالب گفته شده وخیلی راحت میشه فهمید مطالب رو
مطالب خیلی زیبایی بود که حقیقت دین اسلامه اما متاسفانه تو جامعه ما انجام نمیشه ، هروقت که انجام شه جامعه ما واقعا زیبایی خاصی به خودش میگیره بدون ربای بانکی ، بدون رشوه ....
سلام و احترام براي گسترش اين رفتارها اولا از خودمان شروع كنيم؛ ثانيا در جهت گسترش آن و آشناسازي ديگران بكوشيم و دغدغه داشته باشيم و ثالثا در تصميم‌گيري‌هاي اجتماعي و سياسي به اين دغدغه‌ها توجه داشته باشيم و از مسئولين مطالبه كنيم. به اميد حق، آينده ملت ما روشن‌تر از امروز خواهد بود. موفق باشيد.
استاد در بسیاری از ادارات کشور حتی برای وظیفه ای باید انجام بدن رشوه میگیرن و اگر هم مبلغ پرداخت نشه به کار رسیدگی نمیکنند برای پیگرد قانونی هم انقدر درگیری ها و موانع ایجاد میکنند که عملا باید یا قید کارمون رو بزنیم یا رشوه بدیم توی همچین سیستمی باید چی کار کرد ؟
سلام و رحمت. اساساً رشوه در جايي مطرح مي‌شود كه كار انسان گير باشد و اگر كار، گير نباشد، رشوه دادن دليلي نخواهد داشت. حال گاه براي رسيدن به چيزي يا انجام كاري ناحق رشوه پرداخت مي‌شود (يعني با دادن رشوه مي‌خواهد چيزي به او داده شود يا كاري برايش انجام شود كه حقش نيست)، كه در اين صورت قطعا حرام و ممنوع است. اما گاهي آن مأمور براي انجام وظيفه‌اش و دادن حق شما، مطالبه رشوه (حتي با نام هديه و غيره) مي‌كند؛ در اين صورت مشهور فقها بيان كرده‌اند رشوه گرفتن آن مأمور گناه و حرام است اما شما اگر راه ديگري نداشته باشي كه به حقت برسي، مشكل ندارد پرداخت كني. اما سه نكته بسيار مهم: 1. با پرداخت رشوه، سيستم اصلاح نمي‌شود و آن كارمند به رويه خود ادامه مي‌دهند. ما وظيفه اصلاح‌گري نيز داريم كه ثمره‌اش را در ديگر ساحت‌هاي زندگي خود مي‌بينيم. بنظر مي‌رسد خداوند قادر بتواند بدون رشوه مشكلات را حل كند. 2. فقها تنها در صورتي كه حق شما «فقط» از اين راه قابل گرفتن باشد، گفتند اشكال ندارد. 3. در نهايت بهتر است به توصيه مرجع تقليد خود و اساتيد اخلاق و معرفت اسلامي رجوع كنيد و مورد خاص را تشريح كرده و كسب تكليف كنيد. تشكر از سوال خوب شما.
کاش این مطالب از آموزش پرورش تا دانشگاه وارد سیستم آموزشی بشه برای فرهنگ سازی درست .
مطالب خیلی مفید و عالیه
باسلام و احترام راه های کسب درامد ناروا بسیار مبحث مهم و قابل توجهی بود که در عصر امروز بسیار شاهد آن هستیم. سپاس فراوان از پست پربارتان
استاد مطالب کامل و جامع بود خیلی ممنون ولی من هم با نظرات بقیه بچه ها موافقم در بسیاری از سازمان ها و ارگان های کشور عزیزمون رشوه گرفته میشود مخصوصاً در دادگاه هاا
سلام استاد وقتتون بخیر من مطالب خیلی مفید و جامع بود ممنون🙏🏼
سلام این موضوع در خیلی از مواقع قابل مشاهده هست و متاسفانه خیلی رواج پیدا کرده کاش یه راهی بود برای پیشگیری از این مشکلات