پیامبر خدا (ص) فرمودند: «یکی از شهدا به خاطر سه درهم بدهی به فردی یهودی بر درِ بهشت زندانی گشته و اجازۀ ورود ندارد.» 

بر اساس آیات قرآن کریم و روایات معصومین (ع):

1. خداوند بدهکاری را که قصد پرداخت بدهی خود را دارد همراهی کرده و فرشتگان او را یاری می‌کنند.
2. در زمان بازپرداخت بدهی از تنگدستی و نداری نترسیم و با اعتماد و تکیه بر قدرت خداوند، بدهی خود را به‌موقع بپردازیم.
3. در آموزه‌های اسلامی به بازپرداخت بدهی بسیار تأکید شده؛ تا جایی که پیامبر خدا (ص) فرمود: «اولین قطره از خون شهید که ریخته می‌شود، تمام گناهان او بخشوده می‌شود به جز بدهی.» (کنزالعمال، حدیث 11109)

امام صادق (ع) فرمود: «هر کس حق مؤمنی را نزد خود حبس کند، خداوند روز قیامت او را پانصد سال سرپا نگه می‌دارد، به ‌گونه‌ای که سیلاب‌های عرق از او جاری شود... سپس، امر می‌شود به آتش دوزخ انداخته شود.»

4. شخصی که می‌تواند بدهی‌اش را بپردازد ولی پرداخت آن را به تأخیر می‌اندازد، مرتکب ظلم و گناه شده است (مستدرک‌الوسائل، ج13، ص397). پیامبر خدا (ص) فرموده است برای چنین شخصی هر روز گناه باج‌گیری می‌نویسند (وسائل‌الشیعه، ج13، ص89).
وقتی بدهکار بدهی خود را بازپرداخت نکند، قرض‌دهنده با خود می‌گوید: «دیگر به کسی قرض نخواهم داد.» و با این وصف، راه کار نیک قرض دادن در آینده بسته می‌شود. امام صادق (ع) چنین شخصی را لعنت نموده است (وسائل‌الشیعه، ج11، ص539).

5. سفارش شده بدهکار با دعا، نماز، قرآن و استغفار از خداوند بخواهد به او قدرت بازپرداخت بدهی‌اش را عطا کند. خداوند تضمین فرموده دعا برای پرداخت بدهی را مستجاب می‌کند. البته این به معنای نداشتن برنامه‌ریزی برای تسویه بدهی‌ و دست برداشتن از تلاش نیست. بدهکار باید به اندازۀ کافی تلاش کند؛ تا جایی که اگر در شهر خود کسب‌وکار و درآمدی پیدا نمی‌کند، باید به شهر دیگری برود که فرصت‌های شغلی و کسب درآمد بیشتر است، تا بدهی‌اش را بپردازد.

6. فراموش نکنیم شخصی که به ما قرض داده، از بهره‌مندی پولش یا سرمایه‌گذاری و سودآوری آن چشم‌پوشی نموده و به ما لطف کرده، پس:

• اگر توانایی بازپرداخت قرض را نداریم، با طلبکار خوش‌اخلاق باشیم. حتی اگر او به دلیل تأخیر پیش‌آمده عصبانی شد، توضیح بدهیم که قدردان لطفش هستیم و در اولین فرصت بدهی‌مان را خواهیم پرداخت. بداخلاقی و پاسخ ندادن به طلبکار پسندیده نیست.
• پسندیده و مستحب است بدون اینکه از قبل شرط کرده باشیم، مقداری بیشتر از بدهی به طلبکار بپردازیم یا برای او هدیه‌ای تهیه کنیم. این کار هم قدردانی ما از طلبکار را نشان می‌دهد، هم قرض‌دهنده را به کار نیک قرض دادن تشویق می‌کند و هم در خودمان حس دارایی و اقتدار به وجود می‌آورد.

7. اگر توانایی بازپرداخت بدهی را در زمان مشخص نداشتیم، مسأله را با طلبکار مطرح کنیم، وضعیت‌مان را تشریح کنیم و از او مهلت بگیریم. افزایش مبلغ بدهی در ازای تمدید مهلت جایز نیست و ربا محسوب می‌شود.

8. اگر بدهکار در سررسید، نقدینگی کافی برای بازپرداخت ندارد اما با فروش برخی دارایی‌های خود، مانند کالاهای تجملی از پس پرداخت برمی‌آید، باید این کار را انجام دهد و قرض را بازپرداخت کند؛ اما فروش وسایل ضروری زندگی برای بازپرداخت قرض لازم نیست. این دارایی‌ها مطابق با مقررات حقوقی و قانونی عبارت‌اند از:

• منزل مسکونی در شأن زندگی شخص بدهکار در زمان تنگدستی (اعسار)
• اثاثیۀ لازم برای پاسخ به نیازهای ضروری زندگی بدهکار و افراد تحت سرپرستی او
• آذوقۀ ضروری
• کتاب و ابزار علمی تحقیق برای اهل علم و تحقیق متناسب با شأن آن‌ها
• وسایل و ابزار ضروری کار کسبه، پیشه‌وران، کشاورزان و اشخاص دیگر برای گذران زندگی خود و افراد تحت سرپرستی
• تلفن کاربردی
• مبلغی که به‌عنوان ودیعه برای اجاره به مؤجر پرداخت کرده، با این شرط که پرداخت اجاره‌بها بدون آن موجب سختی (عسر و حرج) گردد و چیزی که اجاره کرده (خانه یا...) مورد نیاز بدهکار باشد و بالاتر از شأن او نباشد.