خودرو کالایی مصرفی است که در سال‌های اخیر کالای سرمایه‌ای نیز شده است. رشد قیمت خودرو در وضعیت تورمی اقتصاد ایران، آن را یکی از گزینه‌های جذاب سرمایه‌گذاری کرده است. با افزایش تقاضا و تب و تاب معاملات این بازار، کلاهبرداران نیز برای سودجویی از این فضا به شیوه‌های نوینی روی آورده‌اند. آگاهی از این روش‌ها به کاهش ریسک، مراقبت مالی بیشتر و امنیت بهتر سرمایه‌گذاری در بازار خودرو می‌انجامد.

1. فضاسازی و ایجاد جوّ رقابت
ایجاد فضای متشنج و هول کردن خریدار برای انتخاب خودرو، یکی از شگردهای قدیمی کلاهبرداران است. شخصی به عنوان خریدار همراه با کارشناسی جعلی، هم‌زمان با بازدید شما برای بررسی خودرو وارد نمایشگاه می‌شوند و با تعریف از خودرویی که مشغول بازدید آن هستید، سعی در تهییج شما برای خرید سریع‌تر و گران‌تر خودرو دارند. کلاهبرداران معمولاً برای فروش خودروهای معیوب یا تصادفی از این روش استفاده می‌کنند.

پیشگیری: فرصت برای خرید خودرو مناسب همیشه هست. حتماً پیش از تنظیم قول‌نامه، با کمک کارشناس معتبر و معتمد خود، خودرو را کامل ارزیابی کنید و اسیر جو و هیجان‌های دروغین برخی نمایشگاه‌های خودرو نشوید. از دست رفتن فرصت خرید خوب با قدری صبر و یافتن فرصت خرید مناسب دیگری جبران می‌شود؛ اما سرمایۀ ازدست‌رفته در دام کلاهبرداران به راحتی جبران‌شدنی نیست.

2. جابه‌جایی خودرو در بازۀ تنظیم قول‌نامه و تعویض پلاک
در این حالت، شما به همراه کارشناسی ماهر برای خرید خودرو به محل فروش مراجعه می‌کنید و کارشناس‌تان خودرو را تأیید می‌کند. زمانی که به مرحلۀ تنظیم قول‌نامه می‌رسید، فروشنده با ترفندهای خاص خود، شماره شاسی را در قول‌نامه ذکر نمی‌کند. پس از پرداخت بیعانه و مراجعه به مرکز تعویض پلاک، متوجه می‌شوید خودرو تصادفی است؛ یعنی خودروی مد‌نظر شما در بازۀ تنظیم قول‌نامه تا مرکز تعویض پلاک، عوض شده است.

پیشگیری: پیش از تنظیم قول‌نامه، شماره شاسی ماشین، بیمۀ شخص ثالث، معاینۀ فنی و پرداخت کامل عوارض سالانه را بررسی کنید. از برخی سامانه‌ها مانند آیتول برای پرداخت خلافی، تمدید بیمه، پرداخت عوارض و مالیات نقل و انتقال خودرو استفاده کنید تا در زمان‌تان صرفه‌جویی شود. علاوه بر این، هنگام تعویض پلاک، امکان استعلام آنلاین پلاک فعال با کد ملی نیز برای خریدار وجود دارد. حتماً تمام مشخصات خودرو، به خصوص شماره شاسی را در متن قول‌نامه درج کنید.

3. فروش خودرو تصادفی یا سرقتی با حک شماره شاسی یا موتور جعلی
کلاهبردار خودرو تصادفی یا سرقتی را با قطعات سرقتی بازسازی کرده و شماره شاسی یا موتور جعلی روی آن حک می‌کند. در این حالت، شما خودرویی را خریده‌اید که وجود خارجی نداشته و امکان تعویض پلاک و انتقال مالکیت رسمی برای آن وجود ندارد.

پیشگیری: حتماً علاوه بر کارشناسی خودرو توسط متخصصان، تمام مدارک خودرو شامل کارت خودرو، سند یا برگه سبز، سوابق بیمۀ شخص ثالث و استعلام پلاک و مالک فعلی را بررسی کنید و با مشخصات خودرو مطابقت دهید.

4. گذاشتن خودرو در پارکینگ و صدور دو قبض
در این حالت، کلاهبردار در نقش خریدار خودرو ظاهر می‌شود و با مبلغ بیعانۀ بسیار ناچیزی درخواست می‌کند تا زمان تنظیم قول‌نامه و انتقال مالکیت، خودرو در پارکینگی به صورت دوقبضه نگهداری شود تا هیچ یک از طرفین بدون حضور نفر دوم امکان خروج خودرو از پارکینگ را نداشته باشند. در نگاه اول، این درخواست کاملاً منطقی است؛ اما با گذشت چند روز، خریدار به همراه شخص دیگری به عنوان کارشناس مدام به پارکینگ مراجعه می‌کند و ایرادهای مختلفی از موتور و بخش‌های دیگر خودرو می‌گیرد و قیمت را به طور چشمگیری کاهش می‌دهد. فروشنده که به دلیل طولانی شدن مدت نگهداری خودرو در پارکینگ و بلاتکلیف ماندن معامله در حال ضرر و زیان است، معمولاً ناچار به پذیرش قیمت جدید می‌شود.

پیشگیری: سعی کنید مبلغ درخور توجهی بیعانه دریافت کنید و در پیش‌نویس قول‌نامه قیمت نهایی را قید کنید. همچنین مدت زمان مشخص و کوتاهی را به عنوان حداکثر مدت حضور خودرو در پارکینگ و نهایی کردن معامله تعیین کنید تا بعد از پایان این مدت، معامله فسخ شود و امکان خروج خودرو از پارکینگ را داشته باشید.

5. نصب دستی آپشن روی خودروهای وارداتی
این روش که همان رنگ کردن گنجشک و فروش به جای قناری است، در خودرو‌های لوکس بسیار رایج است و سود زیادی نصیب کلاهبرداران و ضرر زیادی متوجه خریداران می‌کند. بیشتر خودروهای وارداتی لوکس در تیپ‌های متنوع و به سفارش کشور‌های مختلف وارد ایران می‌شوند. کلاهبرداران خودرو‌های کم‌آپشن را می‌خرند و با اضافه ‌کردن آپشن‌های تقلبی، خودرو را به عنوان فول‌آپشن و به قیمت بسیار بیشتر می‌فروشند. در چنین حالتی، شما هم به عنوان خریدار، خودرویی با امکانات کمتر را به جای خودرو فول‌آپشن خریده‌اید و هم در زمان فروش باید آن را به قیمت کمتر و متناسب به همان سطح امکانات بفروشید. علاوه بر این، برخی مواقع نیز به علت نصب دستی برخی آپشن‌ها و دستکاری سیستم برقی خودرو، حوادث غیرمترقبه‌ای مانند آتش‌سوزی خودرو رخ می‌دهد که ضررهای جانی و مالی زیادی به دنبال خواهد داشت.

پیشگیری: حتماً پیش از خرید، از چند کارشناس ماهر بخواهید خودرو را ارزیابی کنند. عمده‌ترین امکاناتی که در این شیوه امکان دستکاری و تقلب دارند، عبارت‌اند از: گرم‌کن و سردکن صندلی، سیستم استارتر، هدآپ دیسپلی، سقف جیر، رادارهای نقطه کور و رادار تصادف، دوربین 360 درجه، مانیتور، سیستم صوتی حرفه‌ای و چسباندن برچسب ایربگ روی ستون خودروهای فاقد ایربگ جانبی. بهتر است در متن قول‌نامه به فول‌آپشن بودن خودرو تأکید کرده و قید کنید در صورت اثبات خلاف این ادعا، فروشنده به پرداخت خسارتی قابل توجه ملزم است.

6. فروش اقساطی خودرو
یکی از ترفندهای رایج کلاهبرداری در خرید و فروش خودرو، به خصوص در سال‌های اخیر، فروش اقساطی است. در این روش، شخص یا شرکت فروش خودرو با اعلام آگهی در شبکه‌های مجازی یا روزنامه‌ها، خودرو را به صورت قسطی می‌فروشد. در ادامه، زمانی که خریدار مبلغ مشخصی را واریز کرد، متوجه می‌شود ماشین اصلاً وجود خارجی ندارد و از او کلاهبرداری شده است.
پیشگیری: در وضعیت فعلی کم‌تر به سراغ گزینۀ خرید اقساطی خودرو از شرکت‌های خصوصی بروید. شرکت در طرح‌های فروش اقساطی شرکت‌های خودروسازی یا دریافت وام و پرداخت اقساط جایگزین بهتری برای این اقدام هستند.

7. آگهی فروش خودرو با قیمتی کمتر از بازار
بسیاری افراد با درج آگهی غیر‌واقعی از خودرو با قیمتی وسوسه‌انگیز، از خریداران کلاهبرداری می‌کنند. معمولاً این آگهی‌ها در سایت‌هایی درج می‌شود که بر محتوای آن نظارتی نیست. پس از تماس با خریدار و توافق با فروشنده بر سر قیمت، بیعانه‌ای از شما می‌گیرند و پس از پرداخت این مبلغ، فروشنده دیگر پاسخ‌گو نیست.

پیشگیری: در حال حاضر، ارسال کارت و مدارک خودرو به همراه عکس با پلاک خودرو، پیش از تأیید و انتشار آگهی فروش خودرو در سایت «دیوار» الزامی است. بهتر است برای بررسی آگهی فروش خودرو به این‌گونه سایت‌ها که بر محتوای انتشاریافته نظارت مناسبی دارند، مراجعه کنید. در هر حالتی، پیش از رؤیت خودرو و کارشناسی آن، وجهی را تحت عنوان بیعانه به فروشنده نپردازید.

8. اخاذی با دستکاری خودرو
کلاهبرداران در جایگاه خریدار ظاهر می‌شوند و با قیمت مطرح‌شده، بدون درخواست تخفیف تقاضای تنظیم قول‌نامه می‌کنند. در قول‌نامه مشخصات خودرو و بدون رنگ بودن و... طبق اظهارات فروشنده قید می‌شود و تأکید می‌شود در صورت اثبات خلاف این ادعا، معامله فسخ و فروشنده ملزم به پرداخت خسارت قابل توجهی است. کلاهبرداران پس از تنظیم قول‌نامه و پیش از انتقال مالکیت، به خودرو صدمه می‌زنند و سپس، کارشناسی رسمی را برای کارشناسی خودرو به محل می‌آورند. با در دست داشتن برگۀ کارشناسی و تکیه بر همان بند قول‌نامه معامله را فسخ می‌کنند و قانوناً تقاضای دریافت خسارت از فروشنده خواهند داشت.

پیشگیری: حتماً با دقت تمام مفاد قول‌نامه را مطالعه کرده و قید کنید خودرو مذکور در حالت ثبت‌شده به رؤیت خریدار رسیده و هر ادعایی بعد از این تاریخ دربارۀ خودرو پذیرفته نیست. برای جلوگیری از این کلاهبرداری، خودرو را تا زمان تکمیل معامله و قرارداد، در پارکینگی معتبر و دارای دوربین نگهداری کنید.

رعایت این نکات مهم کمک می‌کند معاملۀ ایمن‌تری داشته باشید و ریسک کلاهبرداری در خرید و فروش خودرو را بسیار کاهش دهید:

1. پیش از پرداخت هر مبلغی، حتی بسیار اندک، کارشناس معتبر باید تمام مدارک را بررسی کند و در ازای پرداخت بیعانه رسید بگیرید. اگر پشت تلفن جمله‌هایی مانند «الآن سفر هستم و یک یا دو روز آینده می‌رسم. بیعانه را پرداخت کنید تا ماشین را برای شما نگه دارم» یا «الآن پسرم ماشین را برده بیرون. بیعانه را پرداخت کنید و عصر بیایید برای بازدید» شنیدید، فریب نخورید.

2. برای جلوگیری از تقلب در محضر‌خانه و مراکز تعویض پلاک، از فروش وکالتی خودرو به افراد ناآشنا بپرهیزید.

3. برای خرید خودرو حتماً از نشانی دقیق فروشنده اطمینان حاصل کرده و آن را در قول‌نامه قید کنید. نشانی باید محرز باشد و مطابق قبوض آب، برق، تلفن و... .

4. هیچ‌گاه به کپی شناسنامه یا کارت ملی اطمینان نکنید و حتماً اصل این مدارک را رؤیت کنید.

5. به هیچ وجه با شخصی که سند خودرو به نام او نیست، معامله نکنید.

6. به مفاد قول‌نامه یا مبایعه‌نامه که در دفترخانه تنظیم می‌شود توجه کنید. کلماتی وجود دارد که شاید معنی آن را ندانید، مانند غبن فاحش (به معنای ایراد فاحش) یا سلب و واگذاری خیارات (به معنای اینکه حق هیچ اعتراض را در آینده ندارید). در صورتی که متن قرارداد را دقیق مطالعه نکنید، ممکن است به صورت کاملاً قانونی کلاه سرتان برود.

7. برای ارزیابی خودرو حتماً از یک یا چند کارشناس ماهر و معتبر مشورت بگیرید.

8. شماره بدنه و موتور خودرو را با کارت خودرو تطبیق دهید.

9. در صورت کم بودن قیمت خودرو حتماً شک کنید و با دقت بیشتری جوانب را بسنجید.