سنجش سواد مالی گروه‌­های گوناگونی که در یک کشور زندگی می‌­کنند، داده­‌های مناسب و جالبی برای تحلیل­‌گران فراهم می­‌کند. پس از تبدیل داده‌­ها به اطلاعات، سیاست­‌گذاران وارد صحنه می­‌شوند و بر مبنای آن سیاست­‌گذاری می‌­کنند. در این راستا، «پرتغال» در سال 2011 تحقیقی درباره سواد مالی جمعیت بزرگ‌سال خود انجام داد. بانک پرتغال (Banco de Portugal) عهده‌دار این امر بود. این تحقیق، موجب شد حوزه‌ها و عناوینی شناسایی شوند که نیازمند توجه بیشتری از سوی سیاست­‌گذاران، نهادهای آموزشی و اقتصادی است.

برنامه­‌ریزی بودجه خانواده

منظور از بودجه­‌بندی این است که اشخاص و خانوارها برنامه‌­ریزی کنند برای هر کدام از مصارف پول (مانند هزینه حمل و نقل، هزینه پوشاک، هزینه تحصیل، پس­‌انداز و...) چقدر پول تخصیص خواهند داد. در پیمایش بانک پرتغال، بیشتر پاسخ‌دهندگان «برنامه‌ریزی بودجه­ خانواده» را «مهم» یا «خیلی مهم» می‌­دانستند.

پس­‌انداز

 گاهی برای خرید برخی محصولات، لازم است قسمتی از درآمد پس­‌انداز شود تا پس از تجمیع پولمان، بتوانیم آن محصول را خریداری کنیم. در این پیمایش، فقط 50 درصد از پاسخ­‌دهنگان «پس‌انداز» را «مهم» یا «خیلی مهم» ارزیابی کرده‌اند. ضمن اینکه فقط حدود 20 درصد از آن‌ها اعلام کرده­‌اند برای بلندمدت اقدام به پس‌انداز نموده‌اند. این ارقام، لزوم افزایش آگاهی مردم را درباره پس‌انداز بلندمدت نشان می‌دهد.

هر تصمیم‌­گیری، مستلزم انتخاب است و هر انتخاب نیاز به اطلاعات جامع، به‌­روز و به‌­موقع دارد. در این پیمایش معیارهای افراد در انتخاب محصولات مالی سنجیده شده است. با این که معیارهای هزینه و بازده انتظاری از مهم­ترین معیارهای انتخاب محصولات مالی هستند، فقط حدود 9 درصد پاسخ‌دهندگان به این معیارها اشاره کردند. در نقطه مقابل، 35 درصد پاسخ‌دهندگان به مواردی نظیر توصیه خانواده و دوستان اشاره کرده‌­اند؛ این افراد خودشان دانش کافی نداشته­‌اند؛ در نتیجه، توصیه دیگران را معیار انتخاب خود قرار می‌­دهند. برای 23 درصد پاسخ­‌دهندگان جنبه‌هایی مانند نزدیکی بانک به منزل معیار مهمی بوده است.

یکی از معیارهای مهم در انتخاب بانک و محصولات مالی، کارمزدی است که هر بانک برای ارائه خدمات گوناگون دریافت می‌­کند. عجیب است بدانید 74 درصد پاسخ‌دهندگان اعلام کرده‌­اند مقدار کارمزدهای پرداختی به بانک بابت حساب‌های خود را «نمی‌دانند» یا «فقط اطلاعات اندکی» درباره آن دارند.

شبکه بین‌المللی آموزش مالی (آی.اِن.اِف.ای) سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (اُ.ای.سی.دی) در سال 2015 سواد مالی 17 کشور اروپایی را سنجید. کشور پرتغال در این آزمون چنین نتایجی کسب کرده است:

• 93 درصد پرتغالی­‌ها به‌­صورت انفرادی یا همراه یک نفر دیگر درباره مسائل مالی تصمیم می‌­گیرند.
• 72 درصد خانوارهای پرتغالی دارای بودجه­‌بندی هستند.
• 68 درصد خانوارهای پرتغالی، علاوه‌­ بر داشتن بودجه، در خانواده‌­شان مسئول بودجه نیز دارند.
• تنها 37 درصد پرتغالی­‌ها به­‌طور فعال پس­‌انداز می‌­کنند.
• 93 درصد پرتغالی‌­ها با آگاهی، خرید می‌­کنند (خرید آگاهانه یعنی بررسی و مقایسه گزینه‌­های گوناگون پیش از انتخاب).
• 81 درصد پرتغالی‌­ها قبوض خود را به موقع پرداخت می‌­کنند.
• 79 درصد پرتغالی­‌ها وضعیت مالی خود را زیر نظر دارند.
• 52 درصد پرتغالی‌­ها هدف­گذاری بلندمدت مالی دارند.
• 82 درصد پرتغالی‌­ها آگاهانه تصمیم‌­گیری می‌­کنند. (تصمیم­‌گیری آگاهانه یعنی تصمیم‌­گیری بر اساس واقعیت‌­ها و اطلاعات).
• فقط شش درصد پرتغالی‌­ها پیش از خرید، به فروشگاه­‌گردی، استفاده از اطلاعات و مشورت با دیگران می­‌پردازند.
• درآمد 35 درصد از پرتغالی‌­ها هزینه سال گذشته‌­شان را پوشش نداده است.
• 84 درصد پرتغالی‌­ها برای پوشش هزینه سال گذشته خود، قرض نگرفته­‌اند.

منبع: کتاب سواد مالی در اروپا