اقتصاد رفتاری، به منزلۀ علمی بین رشته‌ای از اقتصاد و روان‌شناسی، تلاش می‌کند توضیح دهد افراد چقدر ساده در تصمیم‌گیری‌های‌شان به طور عام و در تصمیم‌گیری‌های مالی به طور خاص، دچار خطا می‌شوند. درست است که داشتن سواد مالی مهم است؛ اما شاید صرف داشتن سواد مالی و مهارت و نگرش و دانش درست کافی نباشد. یافته‌های مختلف علم اقتصاد رفتاری در سراسر دنیا نشان می‌دهد انسان‌ها به دلیل ساختارِ شناختی مغز، دچار خطاهای فراوانی در تصمیم‌گیری می‌شوند. یکی از این خطاها خطای پیش‌فرض است؛ یعنی افراد تمایل دارند از وضعیت موجود پیروی کنند، بدون اینکه فکر کنند آن وضعیت برای‌شان خوب است یا بد.

درست است که سواد مالی به عده‌ای کمک می‌کند؛ اما به دلیل پیچیدگی زندگی مدرن، تصمیم‌گیری نیز سخت‌تر شده است. یافته‌های اقتصاد رفتاری نشان می‌دهد انسان‌ها به دلیل سیم‌پیچی مغز که به صورت تکاملی اتفاق افتاده، در تصمیم‌گیری دچار خطاهای مختلف می‌شوند. صرف داشتن مهارت یا سواد مالی، در مقضیات زندگی امروزی چندان کمک‌کننده نیست. دلیل شناختی و روان‌شناسی هم دارد و آن، ساختار ذهن و مغز است. خطای دیگر، «تناقض انتخاب» است که زمانی که انتخاب‌ها زیاد می‌شود، کیفیت تصمیم‌گیری کم می‌شود.

راهکار اقتصاد رفتاری این است که برای متقاعد کردن افراد به انجام کاری، آن کار باید برای‌شان ساده شود. این راهکار کاربردی اقتصاد رفتاری، با عنوان «ساده‌سازی» شناخته می‌شود. راهکار دیگر، «تلنگر» یا «معماری انتخاب» است. وقتی هدف تصمیم‌گیری بهینه است، یعنی با کمترین پول پرداختی بیشترین لذت یا عایدی به دست بیاید

سواد مالی برای تصمیم‌گیری لازم است؛ اما کافی نیست. موضوعات مطرح‌شده در اقتصاد رفتاری در مقابل سواد مالی نیست، بلکه در کنار آن و مکمل آن است. سواد مالی در بهبود رفتارها مؤثر است. هر چقدر بهتر آموخته شود و به کار رود، موفقیتش بیشتر است. به لحاظ عملیاتی بعضی از انتخاب‌های افراد ناآگاهانه است. انسان‌ها خطاهایی دارند و همواره بهینه تصمیم نمی‌گیرند. ممکن است سیستم‌هایی طراحی شود که تصمیم بهینه برای آن‌ها را نشان دهد، یعنی شخصی دیگر یا تکنولوژی کمک کند. تا وقتی تکنولوژی این امکانات را بدهد یا این ساده‌سازی‌ها انجام شود یا معماری انتخابی در اختیار فرد قرار گیرد، باید آگاهی‌هایی داشته باشد که بهبود نسبی را در سبک زندگی مالی تجربه کند. بنابراین، فارغ از بحث‌های تئوریک و نظری، آموزه‌های سواد مالی کمک می‌کند افراد تجربهٔ نسبتاً بهتری از زندگی را با همین میزان درآمد و هزینه داشته باشند.

این مطلب را در هفته‌نامۀ اطلاعات بورس بخوانید.